Suy ngẫm về một bài kệ quý giá
"Bài kệ "Cư trần lạc đạo" là một tác phẩm vô cùng quý báu của Phật giáo Việt Nam thời Trần, được viết bởi Phật Hoàng Trần Nhân Tông. Bài kệ này mang đến cho người đọc những triết lý sâu sắc về cuộc sống và tu tập giữa chốn đời trần nhiều phiền não.
Tìm đạo trong chốn trần
Câu phú đầu tiên của bài kệ có nghĩa là: Dù chúng ta sống trong xô bồ cuộc sống, việc tu đạo vẫn có thể thực hiện ngay tại chính tâm mình, không cần phải tìm kiếm ở những nơi xa xôi như rừng sâu hoang vu hay những ngọn núi chót vót.
Điển hình là câu chuyện của vua Trần Thái Tông (ông nội của vua Trần Nhân Tông) khi Ngài quyết định xuất gia cầu đạo. Vua Trần Thái Tông muốn tìm Phật, nhưng Quốc sư Phù Vân đã khuyên Ngài rằng "Phật không nằm trong núi mà nằm ngay trong tâm của Ngài. Nếu tâm Ngài yên lặng và sáng sủa, đó chính là Phật sống". Với lời khuyên đó, vua Trần Thái Tông đã quay trở về và tiếp tục lãnh đạo đất nước và tu hành Phật Pháp. Từ câu chuyện này, chúng ta nhận thấy rằng không cần phải tìm kiếm Phật ở bên ngoài, mà Phật tồn tại ngay trong tâm chúng ta.
"Tùy duyên" - Tình yêu đạo
Tiếp theo, chúng ta hãy cùng hiểu ý nghĩa của hai chữ "tùy duyên". Trong đạo Phật, hai chữ này không phải dễ hiểu và thực hành. "Tùy duyên" không phải là việc làm theo ý mình, theo tùy ý, mà phải hiểu và hành xử đúng theo bản chất của "tùy duyên".
"Tùy duyên" có nghĩa là không bị mắc vào những điều vụn vặt, không bị ảnh hưởng bởi những cám dỗ của cuộc sống. Muốn đạt được "tùy duyên" thì ta phải nhìn nhận chân thật và nhận thức rõ tánh thể của mình. Nếu chúng ta không nhìn thấy điều đó, thì chúng ta sẽ trở thành nô lệ của tâm, trở thành nạn nhân của cuộc sống. Vì vậy, để có thể tùy duyên một cách tốt đẹp, chúng ta cần có định lực lớn trong tu tập.
Bản thân là của báu
Câu phú thứ hai trong bài kệ nhấn mạnh rằng đói và ngủ là những việc bình thường, hàng ngày trong cuộc sống, và đó chính là đạo. Tìm đạo không phải đi đến những nơi xa xôi, khuất lánh, mà tìm đạo ngay trong chính tâm, trong tâm an tĩnh và lắng đọng. Khi tâm được bình thường, được an yên, thì đạo sẽ hiện diện. Ăn cơm, mặc áo, đi ngủ cũng là những hình thức tu tập của đạo.
Tuy nhiên, tâm chúng ta thường xuyên không ổn định mà chúng ta không nhận ra. Chúng ta có thể vui buồn, yêu ghét theo ngày, theo thời điểm. Đó là tâm không bình thường, tâm không an yên. Tâm quyết định thành công hay thất bại trong cuộc sống của chúng ta. Vì vậy, tu tập đạo Phật có nhiệm vụ là điều luyện tâm, không để tâm trở thành chủ nhân và nô lệ của nó. Ý nghĩa của câu phú này là chúng ta cần rèn giũa và thanh lọc tâm để đạt được trạng thái tâm bình thường.
Đối cảnh vô tâm chớ hỏi thiền
Người đối diện với những cảnh giới cuộc sống mà tâm không bị xao lạc, không bị ảnh hưởng. Trong cuộc sống có những cảnh giới như vui buồn, yêu ghét, sầu khổ, thế nhưng nếu tâm không bị xao lạc trước những cảnh giới này, thì người đó được gọi là "vô tâm".
Chính vì vậy, chúng ta nên sử dụng những cảnh giới này như một phương tiện để rèn luyện tâm mình. Dù chúng ta ở đâu, chúng ta đều gặp phải những tình huống khó khăn, những quyết định khó khăn, nhưng chúng ta hãy quyết tâm không bị xao lạc, không thối chuyển.
Kết luận
Hy vọng, qua bài viết này, quý Phật tử đã hiểu thêm về ý nghĩa sâu sắc của bài kệ "Cư trần lạc đạo" của Phật Hoàng Trần Nhân Tông. Hy vọng rằng chúng ta sẽ áp dụng những triết lý này vào cuộc sống hàng ngày, để mang lại niềm hạnh phúc và sự an vui cho bản thân và gia đình.
Hạnh An
