Đức Phật đã dạy chúng ta trong suốt 49 năm sự hành đạo rằng để có được tâm thanh tịnh, chúng ta phải loại bỏ mọi phiền não và giữ tâm mình luôn trong trạng thái thanh tịnh. Bởi vì vọng tưởng và phiền não chuyển tâm của chúng ta thành mê muội, và chính chúng là cội nguồn của tham, sân, si - những đại lộ kinh hoàng dẫn chúng ta vào đường ác nghiệp và luân hồi không lối thoát. Vọng tưởng điên đảo bắt nguồn từ sáu căn tiếp xúc với sáu trần, tạo ra sáu thức. Tất cả những mối quan hệ này và cảnh giới của chúng ta xuất phát từ đây.
Lục Căn - Gốc Nương Cho Tất Cả
Tâm con người dựa vào sáu căn để nhận biết và phân biệt sáu trần thành sáu thức. Nhưng sự biến đổi của chúng diễn ra rất nhanh, khiến tâm con người phải luôn chạy theo. Ý niệm một sau thay thế ý niệm trước, vì vậy vọng tưởng chẳng bao giờ dừng lại. Khi vọng tưởng còn tồn tại, chân tâm biến mất.
Vậy sáu căn là gì? Sáu căn là căn cứ, gốc nương cho mọi sự tồn tại, gồm có:
- Nhãn - mắt, dùng để nhìn.
- Nhĩ - tai, dùng để nghe.
- Tỷ - mũi, dùng để ngửi.
- Thiệt - lưỡi, dùng để nếm.
- Thân - thân người, dùng để nhận biết những cảm giác như nóng, lạnh...
- Ý - tư tưởng, dùng để phân biệt.
Lục Trần - Mọi Sự Tồn Tại Xung Quanh
Xung quanh chúng ta, có biết bao hiện tượng, vật thể và sự biến đổi không ngừng, từ tư tưởng đến hành động. Tất cả những gì chúng ta trải qua hàng giây, hàng phút, được gọi là "trần". Trần ở đây có nghĩa là sự thay đổi, sự di chuyển liên tục. Trần cũng có nghĩa là vật chất, những cảnh vật xung quanh con người. Có sáu loại trần:
- Sắc - màu sắc, hình dáng.
- Thanh - âm thanh phát ra.
- Hương - mùi hương.
- Vị - chất vị qua lưỡi nếm.
- Xúc - cảm giác như cứng, mềm, nóng, lạnh.
- Pháp - những hình ảnh, màu sắc, hương vị được lưu giữ từ năm loại trần trên.
Khi sáu căn tiếp xúc với sáu trần, sáu thức được sinh ra. Sáu căn là công cụ của sáu thức, tạo nên hành vi thiện và ác. Do sáu căn không được thanh tịnh, chúng ta bị vướng vào vòng luân hồi sinh tử. Mọi tội ác có từ thời không gian tới nay đều xuất phát từ sáu căn. Chẳng hạn như con mắt tham sắc, tai tham âm thanh, mũi tham hương, lưỡi tham vị, thân tham tiếp xúc với những điều êm dịu và ý tham cảnh. Nếu có tâm tham, sẽ sinh ra sở hữu, nếu không được thỏa mãn, sẽ sinh ra sân hận. Tham và sân là tác nhân gây phiền não và vô minh. Ba thứ này chính là thuốc độc, khiến con người ngày càng xa rời mục đích thoát khỏi sự sinh tử. Trên Kinh Pháp Cú, Đức Phật có dạy:
"Người sống theo dục lạc, Không nhiếp hộ các căn Ăn uống thiếu tiết độ, Biếng nhác, chẳng tinh cần Dễ bị ma nhiếp phục, Như gió lay cây yếu."
"Người sống quán bất tịnh, Khéo hộ trì các căn Ăn uống có tiết độ, Có lòng tin, tinh cần Ma không uy hiếp được, Như núi đá trước gió."
Là một người tu tập giải thoát, chúng ta cần khéo léo nhiếp phục sáu căn, để chúng không thống trị chúng ta. Vì vậy, sự nhiếp hộ sáu căn là vấn đề quan trọng và là hàng đầu trong hành trình tu tập của chúng ta.
Tâm Khuyến
