Đạo dụ số 10 của Quốc trưởng Bảo Đại.
Vụ xả súng lễ Phật Đản ở Huế là một sự kiện đau lòng trong lịch sử Phật giáo Việt Nam. Đã hơn nửa thế kỷ trôi qua, nhưng biến cố này vẫn còn đọng lại trong lòng mỗi người. Vào ngày 8 tháng 5 năm 1963, trong lễ Phật Đản, 8-9 Phật tử đã mất mạng trong một cuộc biểu tình tại thành phố Huế, Việt Nam Cộng hòa. Đã được xác định là lực lượng quân đội và an ninh của chính phủ Ngô Đình Diệm là thủ phạm trong vụ xả súng và ném lựu đạn vào đám đông nhằm đàn áp những người biểu tình phản đối lệnh cấm treo cờ Phật giáo.
Tuy nhiên, chính phủ Diệm đã từ chối chịu trách nhiệm và đổ lỗi cho Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, làm cho sự phẫn nộ của những người Phật tử tăng cao. Sự việc này đã làm nổ ra một loạt các phong trào phản đối chính quyền Diệm, điều này đồng thời tạo ra Biến cố Phật giáo và lan rộng các phong trào bất tuân dân sự trên khắp miền Nam Việt Nam. Sau sáu tháng căng thẳng và sự phản đối ngày càng gia tăng, một cuộc đảo chính đã diễn ra vào ngày 1 tháng 11 năm 1963, kết thúc bằng việc bắt giữ và sát hại Ngô Đình Diệm.
Ở một quốc gia có ước tính từ 70 đến 90% dân số theo đạo Phật, chính sách của Tổng thống Ngô Đình Diệm đã gây ra nhiều chỉ trích liên quan đến việc thiên vị tôn giáo. Ông, một tín đồ Công giáo nhiệt thành, đã bị chỉ trích vì đặc quyền của người Công giáo trong các hoạt động công, thăng chức trong quân đội, phân bổ đất đai và ưu đãi kinh doanh. Việc cho phép lực lượng dân vệ sử dụng súng để đẩy lùi quân du kích cũng chỉ áp dụng đối với những người Công giáo. Trong khi đó, người theo đạo Phật lại bị từ chối thăng chức nếu không chịu cải đạo sang Công giáo. Nhiều ngôi làng Phật giáo phải cải đạo hàng loạt để nhận viện trợ hoặc tránh bị chính quyền Diệm cưỡng bức tái định cư. Giáo hội Công giáo trở thành chủ đất lớn nhất Việt Nam Cộng hòa và tình trạng "tư nhân" mà thực dân Pháp yêu cầu để tiến hành các hoạt động Phật giáo công cộng vẫn tiếp tục được thực hiện dưới chính quyền Diệm.
Chân dung của Ngô Đình Diệm, tổng thống Việt Nam Cộng hòa lúc bấy giờ.
Vào ngày lễ Phật Đản, hàng ngàn Phật tử đã không tuân thủ lệnh cấm treo cờ và xuống đường biểu tình. Hơn 500 người đã tụ tập tại chùa Từ Đàm trước khi cuộc biểu tình với sự tham gia của 3.000 người diễn ra tại trung tâm thành phố Huế. Trong khi đó, lực lượng an ninh chính phủ đã vây kín khu vực bằng xe bọc thép và dân phòng. Dù lệnh cấm treo cờ tôn giáo đã được ban hành, cờ Thành Vatican vẫn được treo trên cầu trong lễ kỷ niệm Công giáo, khiến các Phật tử càng bộc lộ sự tức giận. Hòa thượng Thích Trí Quang đã phát biểu trước đám đông, kêu gọi chống lại sự kỳ thị của Công giáo đối với Phật giáo. Cuộc biểu tình tiếp tục leo thang khi cảnh sát và quân đội xả súng vào đám đông, khiến 9 người thiệt mạng và 4 người bị thương nặng. Trong số những người đã thiệt mạng có 6 thanh thiếu niên, trong đó có 2 người bị cán nửa đầu và xương sọ nát bể.
Chính phủ Việt Nam Cộng hòa
Ngô Đình Diệm và chính phủ của ông đã gửi trách nhiệm cho quân du kích của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, cáo buộc họ đã gây ra vụ nổ và những vụ giẫm đạp. Ban đầu, Diệm từ chối mọi hình thức kỷ luật liên quan đến chính quyền địa phương và khẳng định hành động của họ là đúng đắn. Tuy nhiên, một số giả thuyết khác cho rằng một điệp viên của Cơ quan Tình báo Trung ương Hoa Kỳ đã gây nổ vụ việc với mục đích kích động căng thẳng và gây bất ổn cho chính quyền Diệm. Tuy nhiên, những lời khai của các nhân chứng và bác sĩ địa phương đã phản bác các tuyên bố này. Diệm vẫn từ chối chịu trách nhiệm và đổ lỗi cho Việt Cộng.
Tín đồ Phật giáo
Sau vụ xả súng, các cuộc biểu tình tiếp tục diễn ra và Hòa thượng Thích Trí Quang đã kêu gọi các Phật tử không sử dụng vũ khí và tuân thủ nguyên tắc của Gandhi. Tình trạng căng thẳng được giải quyết mà không có bạo lực xảy ra. Sau đó, một ủy ban gồm các nhà sư Phật giáo đã yêu cầu chính phủ đáp ứng 5 yêu cầu của họ, bao gồm thu hồi công điện triệt hạ giáo kỳ Phật giáo, đảm bảo quyền tự do tôn giáo và bồi thường cho gia đình các nạn nhân. Mặc dù một số nhượng bộ đã được thực hiện, chính phủ vẫn không chịu trách nhiệm về những cái chết trong sự kiện.
Vào ngày 17 tháng 11 âm lịch năm 1965, đài tưởng niệm đã được xây dựng để tưởng nhớ các nạn nhân của vụ xả súng. Đài được xây dựng bên trước Đài phát thanh Huế và có tên là Đài Kỷ niệm Thánh Tử Đạo. Ngoài việc tưởng nhớ các nạn nhân, đài cũng là biểu tượng của sự đoàn kết và lòng biết ơn của người dân Huế đối với những người đã hy sinh trong cuộc biểu tình. Đài có kiến trúc độc đáo với hình dạng và yếu tố tượng trưng của nó, và được xem là một biểu tượng quan trọng trong lịch sử Phật giáo Việt Nam.
Vụ xả súng lễ Phật Đản ở Huế là một trang đen trong lịch sử Việt Nam. Nhưng từ biểu tượng tưởng niệm này, chúng ta nhìn thấy sự kiên nhẫn, lòng biết ơn và sự đoàn kết của người dân Huế. Hy vọng rằng sự tưởng niệm này sẽ giúp chúng ta nhớ và hướng về tương lai, xây dựng một xã hội tôn giáo đoàn kết và công bằng hơn.
Article written by an accomplished SEO specialist and skilled copywriter
