Với sự ra đời của La Hầu La - người con duy nhất của đức Phật khi chưa xuất gia, tôn giả La Hầu La - Sa di đầu tiên của đức Phật là ai, bài học về đức nhẫn nhục của tôn giả La Hầu La đệ nhất Mật hạnh và hành trình Chứng ngộ của La Hầu La và chế độ cúng dường Tịnh xá theo luật Phật, đến đây chúng ta đã đến phần kết thúc của câu chuyện.
Trong Tăng đoàn thuở ấy, những nhân vật oanh liệt như Xá-lợi-phất, Mục-kiền-liên, Đại Ca-diếp, A-nan... có tên tuổi lừng lẫy. Tuy nhiên, La Hầu La lại khác biệt, một người nghiêm túc trong mật hạnh trì giới, chỉ im lặng tu tập mà thôi, không tranh đua với thế gian.
Có lẽ vì La Hầu La có quan hệ đến đức Thế Tôn, nên Ngài đặc biệt hạn chế tôn giả. Tuy La Hầu La có tư cách nhu thuận, bẩm chất kiên cường, nhưng trong sinh hoạt của một vị Tỳ-kheo Tôn giả, La Hầu La không phải là người sôi nổi.
Vì vậy, không có ghi chép về những hoạt động của La Hầu La trong việc thuyết pháp hay nghị luận với ngoại đạo. Như đức Thế Tôn đã nói, Tôn giả là người nghiêm túc trong tế hạnh, trong giới luật, là một vị Mật hạnh đệ nhất.
Tuy nhiên, vấn đề về thời gian nhập diệt của La Hầu La cũng có hai truyền thuyết. Một truyền thuyết nói rằng thái tử Tất Đạt Đa năm mười chín tuổi đã sinh ra La Hầu La. Truyền thuyết khác lại cho biết La Hầu La được sinh ra khi đức Phật nhập Niết-bàn và Tôn giả vẫn quỳ bên giường.
Tuy Ấn-Độ không quá chú trọng về lịch sử, và Trung Hoa cũng có không ít nhà phiên dịch phóng đại và tưởng tượng huyễn hoặc. Nhưng dựa vào ký sử có thể khảo cứu qua kinh điển, Tỳ-kheo ni Da-du-đà-la, mẫu thân của La Hầu La, đã nhập diệt vào năm bảy mươi tám tuổi trước khi đức Phật nhập diệt. Và theo đó, tính tuổi của Tôn giả không quá sáu mươi.
Trong một buổi chiều, mẹ của La Hầu La đã suy tư đến việc La Hầu La cũng nên nhập Niết-bàn như Kiều-đàm-di và Liên Hoa Sắc. Mẹ La Hầu La nhận ra rằng nếu La Hầu La nhập diệt cùng lúc với đức Phật, dù hiện tại đối với đức Phật chỉ có pháp tình mà không có tình riêng, nhưng đó là một điều bất kính. Vậy nên La Hầu La nhập diệt sớm là tốt hơn.
Vào đêm đó, Tỳ-kheo ni Da-du-đà-la, mẫu thân của La Hầu La đã được đức Phật hứa khả. Sau khi đảnh lễ cảm tạ đức Phật, bà hiện thần thông bay lên hư không và nhập Niết-bàn trong phòng.
Căn cứ vào ký sử, La Hầu La đã nhập diệt trước cả mẹ và đức Phật. La Hầu La đã khai ngộ chứng quả khi mới ngoài 20 tuổi và nhập diệt khi tuổi đời không quá 50. Đối với một vị thánh, chết, dù sớm hay muộn, không có gì buồn cả. Đó là sự hạnh phúc. La Hầu La đã đạt được mục đích cuối cùng của đời người khi nhập diệt.
La Hầu La (羅睺羅) có nghĩa là "sự chướng ngại", là một trong thập đại đệ tử của Phật. Ông là người con duy nhất của Phật tổ Tất Đạt Đa Cồ Đàm trước khi Phật xuất gia. Mẹ của La Hầu La là hoàng hậu Da-du-đa-la (yaśodharā). La Hầu La được sinh ra năm 608 TCN khi thái tử Tất Đạt Đa đã 29 tuổi và quyết định rời bỏ gia đình để tìm chân lý đích thực.
Dù một số người cho rằng việc đó là "vô trách nhiệm", nhưng thực tế, chính Phật đã dạy dỗ con trai mình trên con đường đạt đạo. Nhờ vậy, La Hầu La đã sớm giác ngộ khi mới ngoài 20 tuổi. La Hầu La được tôn giả Xá-lợi-phất đưa vào Tăng-già từ lúc bảy tuổi và mất trước Phật, có lẽ là khi chưa đến 50 tuổi (khoảng năm 560 TCN).
Về năm diệt cũng có hai thuyết, một thuyết nói Tôn giả nhập Niết-bàn trước đức Phật vài năm, thuyết khác nói, khi đức Phật nhập Niết-bàn, Tôn giả còn quỳ bên giường.
Tỳ-kheo ni Da-du-đà-la, mẫu thân của La Hầu La nhập diệt vào năm bảy mươi tám tuổi, trước khi đức Phật nhập diệt.
Với chặng đường đồng hành của La Hầu La, câu chuyện của vợ và con thái tử Tất Đạt Đa kết thúc tại đây. Chúng ta hãy cùng nhìn lại hành trình của họ và rút ra những bài học ý nghĩa về đức nhẫn nhục và việc tìm kiếm chân lý trong cuộc sống.
