Bánh trôi
Tết Hàn Thực, còn được gọi là Tết bánh trôi bánh chay, là một ngày tết quan trọng diễn ra vào ngày mồng 3 tháng 3 Âm lịch. “Hàn Thực” mang ý nghĩa “thức ăn lạnh”. Ngày tết này xuất hiện tại một số tỉnh của Trung Quốc, miền bắc Việt Nam và cộng đồng người gốc Hoa trên thế giới. Truyền thống hàng năm, ngày Tết Hàn Thực, nhiều gia đình xay bột, làm bánh trôi, bánh chay và cúng gia tiên.
Điển tích Trung Quốc
Ở Việt Nam, ngày 3 tháng 3 Âm lịch được chọn để ăn tết Hàn Thực như một phép lịch sự, kỷ niệm ngày Giới Tử Thôi chết cháy. "Hàn Thực" liên quan đến một điển tích ở Trung Quốc, nổi tiếng qua tiểu thuyết Đông Chu liệt quốc.
Cuộc đời vua Tấn Văn Công nước Tấn gặp biến cố nên phải rời nước. Ông gặp được hiền sĩ Giới Tử Thôi và nhờ ông giúp đỡ. Sau này, Tấn Văn Công trở về vương triều và thưởng thức những công lao của người khác, nhưng lại quên mất Giới Tử Thôi. Người làm hiếu không oán giận, Giới Tử Thôi đưa mẹ về sống trong rừng. Tấn Văn Công nhớ ra và gửi người đi tìm. Do Giới Tử Thôi không muốn ra để nhận thưởng, Tấn Văn Công quyết định đốt rừng để ép ông phải xuất hiện. Cuối cùng, cả hai mẹ con ông đều chết cháy. Vua thấy tội lỗi và lập miếu thờ cúng, đồng thời ban hành lệnh kiêng đốt lửa trong ba ngày, chỉ ăn đồ ăn nguội đã nấu sẵn để tưởng nhớ.
Tục lệ ăn bánh trôi, bánh chay
Ở Việt Nam hiện nay, người ta chỉ làm bánh trôi và bánh chay để cúng gia tiên và không liên quan nhiều đến Giới Tử Thôi và những kiêng kỵ khác. Vào ngày này, người Việt thường "làm bánh trôi nước, bày cỗ bàn, cúng gia tiên", do đó bánh trôi còn được gọi là bánh Hàn Thực. Theo nhà nghiên cứu Trần Quang Đức, tục ăn bánh trôi vào ngày Hàn Thực ở Việt Nam có thể được du nhập từ thời Lê và phổ biến trong giai đoạn Lê Trung Hưng - Nguyễn.
Tục ăn bánh cuốn
Theo ghi chép của Lê Tắc thời Trần, người ta tiết Hàn Thực bằng cách tặng nhau bánh cuốn. Bài thơ "Tặng bánh xuân cho ngài thiên sứ Trương Hiển Khanh" viết năm 1291 của Trần Nhân Tông cũng nhắc đến phong tục này. Bánh Xuân thái cũng được gọi là bánh cuốn, có nhiều nhân khác nhau và có hình dạng tròn tương tự như bánh cuốn ngày nay.
Tục lệ ở một số dân tộc thiểu số Việt Nam
Các dân tộc thiểu số đông dân ở Việt Nam, như dân tộc Tày, Nùng, vẫn duy trì tập quán tảo mộ. Ngày mồng 3/3 Tết Hàn Thực cũng là một ngày lễ lớn đối với các dân tộc này. Họ gọi đó là Tết Thanh Minh hoặc Lễ Tảo Mộ. Vào ngày này, mỗi hộ gia đình chuẩn bị lễ (bao gồm xôi, gà hoặc thịt...) để cúng và tưởng nhớ người đã mất. Dù sống ở nơi xa, họ vẫn cố gắng đến thăm ngôi mộ người thân, cúng bái và dọn dẹp sạch sẽ.
Tết Hàn Thực ở Việt Nam thực sự là một ngày lễ mang ý nghĩa sâu sắc và thể hiện nét đặc trưng văn hóa, lối sống và khát vọng mơ ước đặc biệt của người Việt. Chính điều này đã làm cho ngày tết bánh trôi, bánh chay tồn tại và phát triển. Khác với Tết Hàn Thực ở Trung Quốc, người dân Việt không kiêng lửa, việc nấu nướng diễn ra như bình thường.
Tác giả: SEO Specialist
