Ảnh minh họa: Mandala Kim cương giới, Tây Tạng, thế kỷ 19.
Mạn-đà-la là một hình vẽ biểu thị vũ trụ trong cái nhìn của một bậc giác ngộ. Trong tiếng Sanskrit, mandala có nghĩa là một trung tâm đã được tách riêng ra hay được trang điểm. Có thể coi mạn-đà-la là một hình vũ trụ thu nhỏ.
Các tín đồ Ấn giáo, Phật giáo và Đại thừa vận dụng mạn-đà-la như một pháp khí hình thiêng để truyền tải nghĩa của các đức Phật và Bồ Tát. Mật giáo thiết lập hai loại mạn-đà-la là Thai tạng giới mạn-đà-la và Kim cương giới mạn-đà-la theo tư tưởng của Đại Nhật và Kim Cương Đỉnh.
Ảnh minh họa: Mạn-đà-la có kích thước lớn.
Thai tạng giới mạn-đà-la là yếu tố thụ động, mô tả vũ trụ về mặt tĩnh lặng và lý tính. Nó biểu thị sự hoà hợp giữa con cái trong tử cấm và sự sống sinh công đức.
Kim cương giới mạn-đà-la là yếu tố tác động, biểu thị trí tuệ viên mãn và sự hiểu biết sở chứng của Phật. Mạn-đà-la này tập trung vào ngũ trí Như Lai.
Mạn-đà-la không chỉ được vẽ, in hay thêu bằng các hoa văn kỷ hà mà còn có các loại mạn đà-la ba chiều giống như cung điện ở Tây Tạng. Trong một số đền chùa ở Trung Quốc và Nhật Bản, các bức tượng chư thần cũng được sắp xếp theo bố cục của mạn-đà-la.
Màu sắc được sử dụng trong mạn-đà-la mang ý nghĩa tượng trưng cao, với mỗi phương được biểu thị bằng một màu riêng: xanh lục là phương bắc, trắng là phương đông, vàng cho phương nam và đỏ là phương tây.
Bố cục
Kim cương giới
Kim cương giới mạn-đà-la (Vajradhatu mandala) là hình thức mạn-đà-la biểu thị thể hiện sự thông tuệ của Phật. Đây là một trong hai loại mạn-đà-la của Mật giáo. Gồm 9 hội mạn-đà-la, được gọi là Cửu hội mạn-đà-la, Kim cương cửu hội, hoặc Kim cương giới cửu hội mạn-đà-la.
Hội Thành thân là hội đầu tiên trong Kim cương giới, với Đại nhật Như lai ở trung tâm, và các vị Bồ Tát, Bồ tát Nội cúng dường, và các vị trời hộ trì Mật giáo, tổng cộng có 161 vị tôn vây quanh đại nhật Như lai.
Thai tạng giới
Thai tạng giới mạn-đà-la (Garbhadhatu mandala) là hình thức mạn-đà-la biểu thị lòng mẹ chứa đầy đứa con và sự phát sinh công đức từ lòng mẹ. Là yếu tố thụ động của Mật giáo.
Phân loại
Mạn-đà-la có nhiều loại, nhưng theo phân loại chính, có thể chia thành các loại chính sau:
- Đại mạn-đà-la (Maha mandala): Vòng tròn biểu thị tự thân của Phật và quan hệ giữa tự thân Phật với vũ trụ.
- Tam muội gia mạn-đà-la (Samaya mandala): Vòng tròn biểu thị mối quan hệ giữa các vị tôn và pháp khí.
- Pháp mạn-đà-la (Dharma mandala): Mạn-đà-la biểu thị lý giải chân lý.
- Yết ma mạn-đà-la (Karma mandala): Mạn-đà-la bằng điêu khắc chạm trổ biểu hiện các động tác và hành trạng của Phật và Bồ Tát.
Mạn-đà-la, với sự đa dạng và sắc màu tượng trưng, không chỉ là một hình vẽ thiêng tại tâm điểm vũ trụ mà còn là một phương tiện để truyền tải nghĩa của đức Phật và Bồ Tát đến chúng ta.
