Ảnh minh họa: Kỳ 10: Triết lý đạo Phật trong đời sống
Đạo Phật không chỉ là một tôn giáo, mà còn là một triết lý sống nhằm đạt được hạnh phúc thật sự trong cuộc sống. Đức Phật mong muốn tất cả mọi người đều được hạnh phúc. Vì điều này, Ngài đã truyền dạy giáo pháp và lập ra một tôn giáo có tầm ảnh hưởng toàn cầu. Tuy nhiên, hạnh phúc không thể tìm thấy bên ngoài mà chỉ tồn tại trong bên trong chúng ta.
Trong thế giới hiện đại, nhiều người luôn tìm kiếm hạnh phúc từ bên ngoài. Tuy nhiên, đúng hạnh phúc không phụ thuộc vào hình thức hay tài sản bên ngoài, mà là do tâm chúng ta quyết định. Đó là lý do tại sao Đức Phật nhấn mạnh rằng hạnh phúc đích thực chỉ có thể đạt được từ bên trong chúng ta. Nếu ta có một tâm thức hạnh phúc và trí tuệ, những điều kiện bên ngoài chỉ trở thành sự bổ trợ cho niềm vui sẵn có trong tâm. Ngược lại, nếu tâm đau khổ, ta sẽ không bao giờ cảm thấy hạnh phúc dù có những điều kiện tốt đến đâu.
Thế giới xung quanh chúng ta được cảm nhận và trải nghiệm dựa trên trạng thái tâm. Khi tâm bị sân giận, mọi thứ đều trở nên tiêu cực. Ngược lại, khi tâm vui vẻ, mọi thứ trở nên đẹp đẽ và đáng yêu. Đôi khi, chúng ta cảm thấy sung túc so với những người nghèo khổ ở nước Châu Phi. Nhưng lúc khác, chúng ta lại cảm thấy không hài lòng so với những người giàu có. Thực tế là thế giới chỉ là một phản xạ của tâm thức chúng ta. Vì vậy, để thay đổi thế giới bên ngoài, chúng ta phải chuyển hóa tâm bên trong.
Sân giận làm mất trạng thái an tĩnh của tâm và khiến chúng ta mất đi lý trí. Khi sân giận, chúng ta thậm chí quên rằng mình đang tranh luận về vấn đề gì với người khác. Để điều trị sân giận, chúng ta cần tình thương và nhẫn nhục. Chúng ta không thể giết hay khuất phục những người mà ta không thích, nhưng chúng ta có thể kiểm soát sự sân giận trong tâm. Không ai có thể làm cho bạn xấu xí hay trở thành kẻ cắp chỉ bằng cách nói như vậy. Chúng ta phải phát triển tình thương thông qua việc hiểu rằng khi ai đó sân giận, họ không thể có một tâm thức tỉnh táo. Nếu chúng ta bám chấp vào những gì họ nói, tâm thức của chúng ta sẽ bị ảnh hưởng tương tự.
Kiêu mạn dẫn đến đau khổ vì chúng ta luôn so sánh mình với người khác. Khi nhận ra rằng luôn có người giỏi hơn, đẹp hơn, hay giàu hơn chúng ta, lòng tự hào của chúng ta bị tổn thương và ta cảm thấy đau khổ. Nhưng không ai có thể giỏi nhất trong mọi thứ, vì vậy chúng ta nên biết khiêm nhường. Sự khiêm nhường là một liều thuốc để chữa trị kiêu mạn. Người khiêm nhường sẽ được đánh giá cao và tôn trọng hơn.
Ghen tỵ khiến chúng ta không thể thưởng thức những gì mình đã có. Chúng ta luôn muốn hơn người khác và lo lắng để đạt được những gì người khác đã có. Nhưng trong quá trình lo lắng và tìm cách đạt được những thứ người khác có, chúng ta không thấy hứng thú với những gì chúng ta đang sở hữu. Để chữa trị ghen tỵ, chúng ta cần thực hành pháp hay làm những việc tốt từ tâm ghen tỵ. Hành động tích cực hay tiêu cực không phụ thuộc vào hình thức bên ngoài mà phụ thuộc vào động cơ bên trong. Vì vậy, khi làm những việc tích cực và theo giáo pháp, điều quan trọng là thực hiện chúng với động cơ làm lợi ích cho người khác hoặc ít nhất là để tích lũy công đức cho chính mình, không phải để tỏ ra hơn người. Biết tùy hỉ và tôn trọng hạnh phúc và phẩm chất tốt của người khác là một liều thuốc để chữa trị ghen tỵ.
Ảnh minh họa: Kỳ 10: Triết lý đạo Phật trong đời sống
Bám chấp vào khái niệm "Ta và của ta" là tâm thức ích kỷ. Chúng ta bám chấp vào nhà cửa, gia đình, bạn bè, người yêu... Đằng sau sự bám chấp này là một hiểu lầm về sự không thay đổi của mọi thứ. Chúng ta cũng bám chấp vào các tiêu chuẩn và khái niệm mà chúng ta muốn mọi thứ phải trở thành. Khi nhận ra rằng sự thật là mọi thứ đều thay đổi liên tục dù có vẻ ngoài bền vững, chúng ta có thể giảm sự bám chấp, mong đợi và học cách sống hài lòng. Nếu không thể hài lòng với những gì chúng ta có, chúng ta sẽ trở thành những người không bao giờ biết thỏa mãn.
Đức Phật đã gọi một người bám chấp vào "Ta và của ta" là người đáng thương nhất trong vương quốc. Để giải thoát khỏi năm độc này, chúng ta cần điều phục tâm thức và tìm hạnh phúc thật sự. Hiểu rằng mọi sự vật và hiện tượng đều là phản chiếu của tâm chúng ta và bớt bám chấp vào chúng là một trong những điểm quan trọng. Hiện tại, chúng ta bám chấp vào các khái niệm về đẹp, xấu, hạnh phúc, đau khổ, giàu, nghèo, tôn giáo... Bước đầu tiên để chuyển hóa năm độc là quy Tam Bảo - Phật, Pháp, Tăng. Phật là sự tỉnh thức khỏi vô minh và năm độc. Phật cũng đại diện cho Đức Phật Thích Ca, người đã chứng ngộ được chân lý vũ trụ và có tình thương vô hạn dành cho mọi chúng sinh. Pháp là quá trình trưởng dưỡng tâm để trở thành Phật. Tăng là sự phát triển ý thức làm những việc tốt. Triết lý Tam Bảo này cùng hỗ trợ sự phát triển của tâm chúng ta.
Đức Phật cũng có thể hiểu là Chân lý Vũ trụ, vì Ngài đã giác ngộ được bản chất của mọi vạn pháp. Để đạt được hạnh phúc đích thực, chúng ta cần giảm thiểu hành động và suy nghĩ tiêu cực và phát triển các suy nghĩ tích cực. Tư duy tích cực mạnh mẽ nhất là phát triển tình yêu thương vô hạn dành cho mọi chúng sinh. Điều này cũng là liều thuốc để chữa trị các suy nghĩ tiêu cực và giảm bớt sự bám chấp vào bản ngã.
Các suy nghĩ và hành động tiêu cực là nguyên nhân của đau khổ, trong khi suy nghĩ và hành động tích cực tạo ra hạnh phúc. Vì vậy, Đức Phật đã dạy chúng ta hạn chế việc làm các việc xấu và thường xuyên làm các việc tốt. Điều quan trọng là phục hồi tâm thức và điều phục những gì tích cực trong chúng ta. Bằng cách yêu thương và hỗ trợ những người khác, chúng ta trở nên ích kỷ ít hơn và không có suy nghĩ tiêu cực. Chúng ta cần tôn trọng cha mẹ, người lớn tuổi và các vị thầy. Bằng cách này, chúng ta đang tạo ra một xã hội mà ta cũng được yêu thương và tôn trọng. Hiểu biết và trưởng dưỡng tâm để phát triển niềm vui, tình yêu thương và giảm bớt năm độc sẽ giúp chúng ta nhìn thấy vẻ đẹp thực sự của cuộc sống. Đây là tinh túy giáo pháp của Đức Phật.
