Trong đời sống, có hai loại người mà đức Phật đã nhắc đến: loại người đầu tiên là người không có lỗi, loại người thứ hai là người có lỗi nhưng biết ăn năn sám hối. Đức Phật khẳng định một cách quyết định rằng "Phàm còn sống trên bồi cõi, lăn lộn trong sáu đường, thì không một loài nào hoàn toàn trong sạch, không một ai mà chẳng có tội". Tất cả chúng sinh trong đời sống hàng ngày không ai là không có lỗi lầm do vô tình hoặc cố ý tạo nên. Người Phật tử là người dám mạnh dạn nhận ra những lỗi lầm mà mình phạm phải.
Trong Phật giáo, sám hối không phải là "rửa tội" hay xá tội như một số quan niệm của các tôn giáo khác. Đó là một hành động mạnh dạn nhận ra lỗi lầm để rồi sau đó tự mình sửa đổi. Phật giáo không bao giờ tin có một vị thần thánh nào có thể xá tội hay buộc tội, mà sám hối là một phương pháp phản tỉnh chính mình, nhằm thăng hoa tự thân cho mỗi người con Phật trên bước đường tu nhân học Phật. Có thể xem đây là con đường chuyển hoá tâm nghiệp trong quá trình hoàn thiện nhân cách của một con người từ địa vị phàm phu bước lên Phật quả.
Sám hối là gì?
Định nghĩa sám hối: Tiếng Phạn gọi là Sāmmā, Trung Hoa dịch âm là "hối qua". Trong kinh nói: "Sám giả, sám kỳ tiền khiên, Hối giả, hối kỳ hậu qua" (ăn năn lỗi trước, chưa bỏ lỗi sau).
Như vậy, Sám hối là tự mình ăn năn, hổ thẹn những lỗi lầm trước đây đã tạo, nguyện sửa đổi không dám tái phạm những lỗi lầm đó nữa. Nói cách khác Sám hối là "ăn năn chưa bỏ", đây là trọng tâm của sự sám hối. Nhưng nếu cứ thường xuyên phạm tội, rồi thường xuyên sám hối, lại phạm tội lại sám hối, như vậy không còn ý nghĩa và không phải là phương pháp sám hối của Phật dạy. Sám hối có thể xem như là sự mạnh dạn ăn năn nhận lỗi của người thế gian, khi mình làm cho người nào đó buồn phiền tức giận, đến xin lỗi. Trong Phật giáo cũng thế, do thân hành động sai, lời nói không khéo, ý buồn lòng niệm ác, nay nhận ra bộc lộ lỗi lầm của mình, thả thiết hối lỗi quyết không tái phạm.
Các pháp sám hối: Chính biết lỗi lầm là do tâm tạo, cho nên cũng phải do tâm ăn năn sám hối, chính vì lẽ đó mà các vị tổ sư đã chọn lọc một số phương pháp sám hối trên cả hai phương diện sự và lý. Bài văn sám hối mà người Phật tử thường đọc nhất mỗi khi thực hành sám hối:
Xưa nay đã tạo bao ác nghiệp, Đều bởi vô thị thâm sân si Từ thân miễn ý mà sanh ra Tất cả, nay con xin sám hối.Về sự sám hối:
Tác pháp sám hối: Lập đàn thỉnh chư Tăng chứng minh, người sám hối trình bày lỗi lầm của mình thành khẩn ăn năn, sám hối không tái phạm nữa.
Thủ tướng sám hối: Người sám hối đến trước bàn thờ Phật và Bồ Tát thành tâm lễ bái từ 1 ngày, 7 ngày cho đến 49 ngày, khi nào thấy được tướng hảo của Phật và Bồ tát hoặc hoa sen thì mới thôi.
Hồng danh sám hối: Đây là pháp sám hối do Bất Động pháp sư đời Tống biên soạn lấy từ 53 danh hiệu Phật trong Kinh Ngũ Thập Tám Phật và rút 35 danh hiệu trong kinh Quán Dược vương, Dược Thượng.
Đây là nghi thức sám hối phổ thông nhất được các Chùa Việt Nam thường dùng trong những ngày Sám hối.
Về lý sám hối:
Vô sắng sám hối: Lý sám hối dành cho những người có căn cơ cao, cho nên ở đây chỉ biết qua một pháp này với hai cách quán:
-
Quán tâm vô sắng: Đây là lý được rút từ Kinh Kim Cang: "Tâm qua khứ khôn có thể được, tâm hiện tại khôn có thể được và tâm vị lại cũng khôn có thể được". Dùng pháp quán để thấy rõ: "Tội từ tâm sinh cũng từ tâm mà diệt".
-
Quán pháp vô sắng: Quan sát thật tường không sắng diệt "ở thánh không tăng ở phàm không giảm"; đây chỉ cho ch
