Áo Giao lĩnh, một trong những lối y phục truyền thống lâu đời của người Việt, đã trải qua nhiều thay đổi và phát triển qua các thời kỳ lịch sử. Được biết đến với các đặc điểm độc đáo như áo có 2 vạt chéo nhau, áo Giao lĩnh là một phần quan trọng trong tập quán ăn mặc của dân tộc Việt Nam.
Lịch sử
Áo Giao lĩnh trở nên phổ biến vào thời phong kiến ở Việt Nam. Nếu nhìn vào những bản ghi trong sách Phủ biên tạp lục của Lê Quý Đôn, chúng ta có thể thấy y phục truyền thống này đã có mặt từ rất sớm trong tập quán ăn mặc của người Việt. Trong sách, Lê Quý Đôn ghi chép về việc đánh giá và quy định y phục cho vùng Thuận Hóa, nơi mà áo Giao lĩnh được sử dụng rộng rãi.
Trong giai đoạn thời phong kiến, áo Giao lĩnh là một phần của áo trực lĩnh, một loại áo khác được sử dụng trong trang phục lễ tế. Áo Giao lĩnh cũng có mặt trong y phục của người dân ở Đàng Ngoài và Đàng Trong, với các kiểu áo chính như Giao lĩnh, Bù long và áo cổ thìa.
Mô tả
Áo Giao lĩnh có kiểu dáng rộng rãi và độ dài phù hợp. Thân áo được làm từ 5-6 tấm vải, không phân biệt giới tính. Áo thường có tay dài và rộng (32-36 cm). Phần vạt áo bên trái sẽ được kéo chéo qua ngực và buộc vào dưới nách áo bên phải, tạo nên điểm nhấn đặc biệt cho áo Giao lĩnh.
Trong quá khứ, áo Giao lĩnh được may từ các loại vải như sa (vải lụa mỏng), gấm (vải lụa loại nhung), đoạn, lang và the (vải thâm). Ở mùa hè, người ta thường sử dụng vải tơ cát để giữ mát. Trong khi đó, áo Giao lĩnh may từ vải gấm hoặc đoạn được sử dụng để giữ ấm trong mùa đông.
Giao lĩnh
Sự phổ biến và thay đổi
Trong thời Nguyễn, áo Giao lĩnh không còn được sử dụng như một loại trang phục hàng ngày, mà chỉ được giữ lại để phục vụ trong các dịp tế lễ và làm quan phục. Trong khi người dân thường gọi nó là "áo thụng", triều đình gọi áo này là "bổ phục" và chỉ cho quan chức mặc khi ra ngoài hoặc trong các buổi tế lễ hoặc chầu vua. Sử dụng áo Giao lĩnh trong các dịp này, người ta thường kết hợp với các phụ kiện như bố tử (một loại nơ trang trí) để tạo ra phẩm ngạch rõ ràng.
Trong thời kỳ văn hóa Lê-Nguyễn, áo Giao lĩnh đã trải qua nhiều thay đổi trong cách mặc và trang trí. Các loại áo và mũ thời Lê đã được giảm bớt các chi tiết phức tạp để phản đối ngầm luật lệ của triều Nguyễn. Tuy nhiên, những loại áo mũ này vẫn được sử dụng trong các lễ hội ở Bắc Bộ để gợi nhớ về thời kỳ phong kiến.
Dưới thời Nguyễn, áo Giao lĩnh dần trở nên ít phổ biến hơn và chỉ được sử dụng trong các dịp đặc biệt. Thế kỷ 19 thấy áo Giao lĩnh không còn được mặc hàng ngày, chỉ còn được sử dụng trong các buổi lễ tế và làm quan phục. Đến thế kỷ 20, áo Giao lĩnh giới hạn hơn và thường chỉ được sử dụng trong trang phục cử nhân và học sinh.
Mặc dù đã trải qua những thay đổi và hạn chế, áo Giao lĩnh vẫn là một phần quan trọng của trang phục truyền thống Việt Nam, đại diện cho một chặng đường lịch sử và văn hóa đặc biệt của dân tộc Việt.
Tham khảo:
- Áo dài - Trang phục truyền thống của phụ nữ Việt Nam
Liên Kết Ngoài
