"Công ơn cha mẹ" theo lời Phật dạy

Ý nghĩa đặc biệt của "Công ơn cha mẹ"

Có những trang kinh độc đáo trong đạo Phật chỉ dạy cách báo đáp ân đức sâu đậm với cha mẹ một cách thiết thực nhất. Phật đã chỉ bày cách báo ân chơn chánh, hợp đạo lý và có lợi ích trong hiện tại và tương lai.

Hiếu đạo: Sự kết hợp của sự và lý

Đức Phật đã đưa ra tiêu chuẩn cho một người con được gọi là hiếu đạo. Người con hiếu đạo cần trang bị cả hai mặt sự và lý. Sự là hình thức báo đáp bên ngoài, như lo lắng, chăm sóc và phục vụ cha mẹ về mọi mặt vật chất. Đồng thời, người con cũng cần tôn trọng và không làm phiền cha mẹ bằng bất kỳ hành động nào. Lý là chăm lo đời sống tâm linh cho cha mẹ, giúp họ tiến bước trên con đường thiện, hiểu rõ đạo lý và đạt được an lạc giải thoát trong hiện tại và tương lai.

Một người con chỉ có thể được coi là hiếu đạo khi sống một cuộc đời an lành và tôn kính trước công ơn của cha mẹ. Nếu không tu dưỡng đạo đức và thực hiện những hành vi tà ác, người con sẽ không thể được coi là hiếu đạo.

Những nguyên tắc cơ bản của đạo Phật

Theo quan điểm của đạo Phật, thiện là không giết, không trộm, không tà dâm, không nói dối, không nói hai lưỡi, không nói lời độc ác, không nói lời phù phiếm, không tham lam, không sân sản, không si mê, và có chánh kiến. Ngược lại là bất thiện. Trong đó, tham, sân, si là những gốc rễ của bất thiện.

Do đó, người tu học Phật phải hiểu rõ điều này để áp dụng lời Phật dạy vào cuộc sống hàng ngày của mình, để giảm bớt tham, sân, si và tiến bước trên con đường đạo. Chỉ khi làm như vậy, chúng ta mới thực sự là người con hiếu đạo.

Hiếu đạo trong kinh tạng Phật giáo

Trong đạo Phật, vấn đề hiếu đạo đã được đề cập trong nhiều kinh tạng pali của Phật giáo nguyên thủy và Hán tạng của hệ phái Bắc tông, chẳng hạn như kinh Trường Bộ, kinh A Hàm, kinh Báo Ân, kinh Vu Lan Bồn, kinh Hiếu Tử, kinh Tâm Địa Quán...

Dưới đây, chúng tôi sưu tập lại một số pháp thoại của đức Phật về công ơn cha mẹ và cách báo đáp của con cái đối với cha mẹ, nhằm chia sẻ với các bạn.

Một số pháp thoại của đức Phật về công ơn cha mẹ và báo hiếu

• "Cùng tột điều thiện không gì hơn hiếu, cùng tột điều ác không gì hơn bất hiếu" (Kinh Nhẫn Nhục).

• "Từ vô lượng kiếp đến nay, chúng ta lang thang trong nẻo luân hồi, bỏ thân này nhận thân khác, sinh đi sinh lại bao lần, sữa mẹ mà chúng ta đã uống còn nhiều hơn nước trong bốn biển" (Kinh Tương Ưng).

• "Nếu có hai người mà các thầy không thể nào đền ơn cho hết được, đó là cha và mẹ. Nếu có kẻ vai trái cõng cha, vai phải cõng mẹ, đi xa ngàn dặm, cung phụng đủ mọi thức ăn, đồ mặc, chăn nệm và thuốc thang, thậm chí cha mẹ có tiểu tiện, đại tiện trên vai đi nữa, cũng chưa trả được ân sâu cha mẹ. Các thầy phải biết, ân cha mẹ nặng lắm, bồng bế nuôi nấng, dưỡng dục đúng lúc, làm cho ta trưởng thành. Vì thế, mà biết ân đó khó trả. Do vậy, người con hiếu thảo muốn báo đáp công ơn cha mẹ đúng chánh pháp cần phải thực hành những việc sau đây:

  • Nếu cha mẹ chưa có niềm tin, phải khuyết khích cha mẹ phát tâm tin tưởng tam bảo.
  • Nếu cha mẹ tham lam, phải khuyết khích cha mẹ phát tâm bỏ thí.
  • Nếu cha mẹ theo điều ác, phải khuyết khích cha mẹ hướng về đường thiện.
  • Nếu cha mẹ theo tà kiến, phải khuyết khích cha mẹ trở về với chánh kiến.

Làm được như vậy là trả ơn cha mẹ đúng với chánh pháp, khiến cha mẹ không những được an vui trong hiện tại mà còn gieo phước lành trong tương lai" (Kinh Tăng Nhất A Hàm).

• "Cung kính và vâng lời cha mẹ.

• Phụng dưỡng khi cha mẹ già yếu.

• Giữ gìn thanh danh truyền thống gia đình.

• Bảo vệ tài sản cha mẹ để lại.

• Lo tang lễ chu đáo khi cha mẹ qua đời" (Kinh Trường Bộ).

• "Vô thỉ là luân hồi. Này các tỳ kheo, không dễ gì tìm được một chúng sanh trong một thời gian dài này lại không một lần nào làm mẹ, làm cha" (Kinh Tương Ưng).

• "Tất cả người nam là cha ta, tất cả người nữ là mẹ ta. Bao nhiêu đời kiếp ta từ đó mà sanh ra, nên chúng sanh trong sáu đường là cha mẹ của ta cả" (Kinh Phạm Võng).

• "Nếu người nào biết ơn và đền ơn cho dù ở cách xa Ta ngàn dặm, nhưng Ta vẫn xem người đó như đứng hầu gần bên Ta. Còn nếu như người nào không biết ơn và đền ơn, cho dù người đó có đứng hầu gần bên Ta nhưng Ta vẫn xem họ cách xa ngàn dặm" (Kinh Tăng Nhất A Hàm).

• "Nếu có người muốn được vua Phạm Thiên ở trong nhà, hãy hiếu dưỡng cha mẹ, vua Phạm Thiên đã có ở trong nhà. Muốn có Đế Thích ở trong nhà, hãy hiếu dưỡng cha mẹ, Đế Thích sẵn ở trong nhà. Muốn được tất cả thiên thần ở trong nhà, chỉ cúng dường cha mẹ, tất cả thiên thần đều ở trong nhà. Cho đến muốn cúng dường Thánh Hiền và Phật, chỉ cúng dường cha mẹ, các vị Thánh Hiền và Phật đều ở trong nhà" (Kinh Tạp Bảo Tạng).

• "Phật hỏi các Thầy Sa môn: Con nuôi cha mẹ, lấy cam lồ trăm vị làm thức ăn, dùng thiên nhạc làm vui tai, sắm y phục hảo hạng mặc nơi thân, vai cõng cha mẹ đi khắp bốn phương, suốt đời phụng dưỡng như vậy, đáng gọi là hiếu chăng? Các Thầy Sa môn thưa: Người này là đại hiếu. Phật dạy: Chưa gọi là hiếu" (Kinh Hiếu Tử).

Những câu chuyện và ca dao về công ơn cha mẹ

• "Mẹ hiền còn sống là mặt trời giữa trưa chói sáng. Mẹ hiền khuất bóng là mặt trời đã lặn. Mẹ hiền còn sống là mặt trăng sáng tỏ. Mẹ hiền khuất rồi là đêm tối âm u" (Kinh Tâm Địa Quán).

• "Vui thay hiếu kính Mẹ. Vui thay hiếu kính Cha. Vui thay kính Sa môn. Kính bậc Thánh vui thay" (Kinh Pháp Cú).

• "Nếu người nào biết ơn và đền ơn cho dù ở cách xa Ta ngàn dặm, nhưng Ta vẫn xem người đó như đứng hầu gần bên Ta. Còn nếu như người nào không biết ơn và đền ơn, cho dù người đó có đứng hầu gần bên Ta nhưng Ta vẫn xem họ cách xa ngàn dặm" (Kinh Tăng Chi I).

Kết luận

Chúng ta đã thấy đức Phật nói rất cụ thể và rõ ràng về ơn cha nghĩa mẹ và những phương cách báo hiếu thông thường mà ai cũng có thể làm được. Hy vọng rằng tất cả chúng ta sẽ luôn ghi lòng và nhớ đến ân nghĩa sinh thành sâu đậm của cha mẹ, và tìm cách đáp đền trong muôn một.