Trong thế giới kinh tế cạnh tranh ngày nay, doanh nhân phải đối mặt với áp lực khốc liệt, và phải tận dụng mọi cơ hội để có lợi nhuận và tồn tại trên thị trường. Tuy nhiên, việc này đã khiến cho một số doanh nhân bỏ qua những giá trị đạo đức - xã hội, và thực hiện các hoạt động gây tổn hại đến con người, thiên nhiên và môi trường chỉ vì mục tiêu lợi nhuận cao nhất.
Trong bối cảnh đó, việc áp dụng triết lý của Đức Phật vào kinh doanh đang trở thành một giải pháp hiệu quả cho vấn đề trên. Kinh doanh theo triết lý Phật giáo đã tồn tại hàng nghìn năm, và mục tiêu của nó là hạnh phúc con người và sự cân bằng với thiên nhiên. Đức Phật dạy rằng nếu một người có khả năng làm giàu nhờ vào công sức và trí tuệ của chính mình, và biết sử dụng tài sản đó một cách có lợi cho bản thân và cho người khác thì đó là tốt, còn việc trở nên giàu có bằng cách gian lận để hại người khác thì không được chấp nhận.
Đức Phật cũng dạy rằng những người tu hành không nên tham gia vào việc buôn bán và không nên khuyến khích người khác tham gia vào việc đó, dù lợi nhuận thu được có cao đến mức nào. Điều này bao gồm không buôn bán vũ khí, không buôn bán người, không buôn bán các chất gây say, không buôn bán thịt, và không buôn bán thuốc độc.
Vì vậy, doanh nhân cần phải phân biệt đúng - sai, thiện - ác, hợp - phúc trong các hoạt động kinh doanh. Để làm giàu một cách chân chính, doanh nhân cần phải tuân thủ pháp luật, tránh thực hiện những việc vi phạm lương tâm và đạo đức, tránh vi phạm đạo lý trong xã hội, không tham gia vào năm loại hình kinh doanh phi pháp và không gây hại môi trường để bảo vệ phẩm chất của mình. Ví dụ, doanh nhân và doanh nghiệp cần có tính chân thật, phải cung cấp thông tin đầy đủ và chính xác cho người tiêu dùng, niêm yết giá cả rõ ràng và giải quyết kịp thời các khiếu nại về sản phẩm và dịch vụ của mình. Nếu doanh nghiệp và doanh nhân làm việc với tâm hồn trong sáng, lợi ích cho bản thân nhưng không quên lợi ích của người khác, sẽ nhận được những phần thưởng tốt đẹp. Ngược lại, nếu tư lợi quá cao, và tâm hồn không trong sạch, thì mãi chỉ là người nghèo trên mọi mặt.
Bên cạnh đó, theo quan điểm "không ai giàu có nếu cố bám lấy của cải, không ai được hạnh phúc nếu cố tìm kiếm hạnh phúc", các Phật tử doanh nhân coi việc tiêu dùng là phương tiện để đạt hạnh phúc con người, và mục tiêu là phải đạt đến mức hạnh phúc cao nhất thông qua việc tiêu dùng ít nhất. Khi đó, sản phẩm phải đạt giá trị sử dụng cao nhất, đồng thời tiết kiệm chi phí sản xuất và tận dụng nguồn tài nguyên một cách bền vững.
Ngoài ra, Phật giáo luôn nhấn mạnh về ý thức tiến bộ không giới hạn của con người, sống và làm việc với tinh thần mở lòng, để mỗi người Phật tử luôn cống hiến hết mình và luôn học hỏi từ những người giỏi hơn mình. Việc học hỏi chăm chỉ giúp người Phật tử không phải phát hiện lại những điều đã được người khác khám phá qua những nỗ lực đáng kể. Do đó, khi bắt đầu kinh doanh, người Phật tử sẽ luôn cố gắng nỗ lực tối đa và cải thiện bản thân cũng như toàn bộ doanh nghiệp khi cần thiết, để thích ứng với sự thay đổi và cung cấp những sản phẩm và dịch vụ tốt nhất cho thị trường.
Cuối cùng, khi thu được lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh, Đức Phật dạy chúng ta phải biết sử dụng lợi nhuận một cách có ý nghĩa, bằng cách chia lợi nhuận thành ba phần: một phần để đầu tư vào vốn cũ, một phần dành cho nhu cầu gia đình và một phần dùng cho công việc công ích và từ thiện, như xây dựng chùa, phát triển đạo pháp. Việc này mang lại lợi ích cho nhiều người và tạo ra phước báo, làm cơ sở cho cuộc sống giàu có và bền vững không chỉ trong một đời mà còn trong nhiều đời sau.
Có thể thấy, việc tham gia kinh doanh của một doanh nhân chân chính không chỉ nhằm đem lại cuộc sống vật chất đầy đủ cho gia đình mình, mà còn đóng góp vào sự thịnh vượng chung của xã hội, làm cho cuộc sống có ý nghĩa hơn và góp phần ổn định xã hội, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững của xã hội.
Doanh nhân cần tiếp cận với trạng thái tâm lý tích cực như sự khôn ngoan, từ bi, tử tế, hài lòng và kiểm soát các tâm lý tiêu cực như sợ hãi, tức giận, bất mãn và đố kỵ.
Từ bi là một trạng thái tâm trí tuyệt vời và hiệu quả nhất mà con người có thể tạo ra. Chất lượng của lòng từ bi được xem là mục tiêu cao cả nhất trong Phật giáo. Một doanh nhân có tinh thần từ bi sẽ giúp doanh nghiệp phát triển một cách hài hòa, đoàn kết, không xâm phạm lợi ích phi pháp, không lợi dụng công nhân lao động, không làm hàng giả, không đánh đồng chất lượng nghề nghiệp với khách hàng. Từ bi (karuna) miêu tả ý định và khả năng làm giảm và biến đổi sự khổ đau trong chúng ta và người khác.
Tinh thần từ bi cũng mang lại sự hài lòng và niềm vui, giúp kết nối dễ dàng với đối tác và doanh nghiệp khác. Dustin Moskovitz, người sáng lập Facebook, nói rằng Phật pháp đã giúp ông trở thành một nhà lãnh đạo giàu lòng trắc ẩn và đạo đức. Ông đã đóng góp hàng triệu đô-la cho các hoạt động từ thiện và xây dựng tu viện mới ở Campuchia. Richard Branson, tỷ phú sáng lập Virgin Group, cho biết Phật pháp đã giúp ông trở thành một nhà lãnh đạo có "chánh niệm" và luôn tỉnh thức.
Doanh nhân cần tuân thủ chánh nghiệp, tức là hành động có ý nghĩa, bao gồm hành động, lời nói và ý nghĩ phải theo đúng lẽ phải, tôn trọng quyền sống chung của mọi người và không gây tổn hại đến danh dự, nghề nghiệp, tài sản, danh giá và địa vị của người khác.
Hơn nữa, doanh nhân cần tôn trọng chánh mạng, tức là sống một cách chân chánh thông qua việc làm kinh doanh công bằng, không làm tổn hại đến lợi ích chung của người khác và không gian dối hay lừa gạt người khác. Họ phải sống một cuộc sống cao cả, đúng với Chánh pháp mà không sa vào mê tín.
Với tinh thần từ bi và tuân thủ chánh nghiệp, doanh nhân có thể góp phần vào sự phát triển của xã hội, đảm bảo cuộc sống giàu có và bền vững cho chính mình và cho thế hệ sau.
