Lễ Vu-lan (盂蘭) - hay còn gọi là lễ báo hiếu - là một trong những ngày lễ quan trọng của Phật giáo (Đại thừa Bắc tông) và phong tục Việt Nam, Trung Hoa. Ngày lễ này thường trùng với Tết Trung nguyên của người Hán và ngày Rằm tháng 7 Xá tội vong nhân của phong tục Á Đông. Lễ Vu-lan có ý nghĩa mở cửa ngục, ân xá cho vong nhân và là cơ hội để tù nhân ở địa ngục được xá tội, thoát sanh về cảnh giới an lành.
Lễ Vu-lan diễn ra vào ngày 15 tháng 7 âm lịch. Theo tín ngưỡng dân gian, tháng này được coi là thời gian không may mắn và có những điều kiêng kỵ. Do đó, người Việt Nam và Trung Quốc thường khuyến khích ăn chay và làm việc từ thiện. Mục đích của việc này là để tránh những điều không may mắn và mang lại sự tịnh tâm trong tháng Vu-lan.
Lễ Vu-lan có từ nguồn gốc từ cốt tự "Vu-lan-bồn" (盂蘭盆), tiếng Phạn-Hán "ullambana". theo truyền thống, Mục Kiền Liên (đệ tử của Phật Thích Ca) đã cứu mẹ mình ra khỏi kiếp ngạ quỷ, từ đó mở ra ngày lễ Vu-lan để tưởng nhớ công ơn của cha mẹ và tổ tiên. Kinh Vu-Lan-Bồn cũng là một bộ kinh Đại thừa dạy cách thực hành hiếu thảo và cúng dường cho tổ tiên.
Ở Việt Nam, lễ Vu-lan thường diễn ra tại chùa trước khi cúng tại gia đình. Trên mâm cúng tổ tiên, gia đình bày đặt một mâm cỗ mặn, tiền vàng và các vật dụng bằng giấy như quần áo, vàng mã, các vật trang sức để cho người cõi âm có một cuộc sống tiện nghi. Trên mâm cúng cô hồn, lễ vật bao gồm quần áo giấy, bánh kẹo, chè lam và các loại trái cây.
Lễ Vu-lan cũng được tổ chức tại các nước khác như Hàn Quốc, Campuchia, Lào, Sri Lanka và Thái Lan. Mỗi quốc gia có những nghi lễ và phong tục riêng. Ở Nhật Bản, lễ Obon (お盆) kéo dài 3 ngày, trong đó người Nhật thả những chiếc đèn nổi trên sông để hướng dẫn linh hồn người quá cố.
Với ý nghĩa báo hiếu và tưởng nhớ công ơn của cha mẹ và tổ tiên, lễ Vu-lan là dịp để chúng ta nhìn lại và trân trọng tình yêu thương của gia đình.
