Đôi khi, những từ ngữ đơn giản trong cuộc sống hàng ngày của người Nhật lại mang trong mình những giá trị văn hóa khó có thể hiểu hết. Tuy nhiên, nếu ta có đủ trải nghiệm và cảm nhận sâu sắc, chúng ta sẽ khám phá ra rằng những từ ngữ đơn giản này chính là mắt lưới của một tấm lưới văn hóa tuyệt vời - văn hóa Nhật Bản.
Những Từ Ngữ Đặc Trưng Được Yêu Thích
Có những từ như "ikigai" (lẽ sống), "shoshin" (sơ tâm), "shuyo" (tu dưỡng), "kodawari" (quan tâm chi tiết), "tsundoku" (sách chất đống)... mà hầu hết những người học tiếng Nhật mức độ cơ bản đều hiểu. Tuy nhiên, chúng ta không thể giải thích ý nghĩa rõ ràng của những từ này và điều đặc biệt hơn là chúng có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, làm sáng tỏ tâm hồn của người Nhật Bản.
"Ikigai" (生き甲斐) là một từ được biết đến trên toàn thế giới. Có nhiều sách viết bởi cả các học giả Nhật Bản và nước ngoài để tìm hiểu một cách chi tiết về ý nghĩa sâu sắc của từ này. Tuy nhiên, cách dịch là "the way of life" trong tiếng Anh hoặc "lẽ sống", "ý nghĩa sống" trong tiếng Việt chỉ thể hiện một phần của khái niệm này.
"Ikigai" bao gồm năm trụ cột: bắt đầu từ những việc nhỏ nhất, giải phóng bản thân, tìm thấy sự cân bằng và bền vững, tận hưởng những niềm vui nhỏ bé, sống trọn vẹn trong từng khoảnh khắc hiện tại.
Sống thật đẹp, sống một cuộc đời trọn vẹn và đầy ý nghĩa chính là ý nghĩa tổng quát nhất của "ikigai". Cuộc sống sẽ trở nên tuyệt vời hơn khi chúng ta dành tâm huyết cho một điều đẹp đẽ. Đó có thể là một môn thể thao, nghệ thuật, sự nghiệp hoặc tình yêu to lớn. Chúng ta có thể dựa vào những niềm tin đó để tiếp tục cuộc sống. Đây chính là cốt lõi của "ikigai".
Khám Phá Văn Hóa Nhật Bản Sâu Hơn
"Tsundoku" là một từ liên quan đến văn hóa đọc. Người Nhật nổi tiếng với việc đọc sách ở khắp mọi nơi, từ trên tàu điện đến ghế đá, từ thư viện cho đến quán cà phê. Sự đam mê học hỏi của người Nhật đã khiến cả thế giới ghen tị. "Tsundoku" có ý nghĩa châm biếm, nó được hình thành từ hai từ "chất đống" và "đọc sách", chỉ việc mua sách về để cất xếp mà không bao giờ đọc. Từ này cho thấy người Nhật coi trọng tri thức và yêu cầu tri thức phải được áp dụng vào cuộc sống, nâng cao chất lượng cuộc sống. Nếu chỉ mua sách để trang trí mà không áp dụng tri thức vào thực tế, thì đó chỉ là lãng phí tài nguyên.
"Soshin" có ba ý nghĩa chính trong tiếng Nhật. Thứ nhất là "cảm giác thuần khiết khi quyết định làm điều gì đó". Thứ hai là "bắt đầu học một nghệ thuật hoặc kiến thức mới", và thứ ba là "chưa thành thạo, chưa có kinh nghiệm". Ghi nhớ sự quyết tâm ban đầu là điều quan trọng. Trong văn hóa Nhật Bản, mỗi khi ai đó được thăng chức, chuyển công tác hay đạt được thành tựu gì đó, luôn có lời nhắc nhở "đừng bao giờ quên cái sơ tâm". Sau khi đạt được một chút thành tựu, con người thường tự mãn và thích hư vinh. Điều đó mở đường cho thất bại. Nếu chúng ta luôn nhớ được niềm vui thuần khiết từ khi bước vào con đường mình đã chọn, vượt qua những khó khăn ban đầu và thậm chí cả những sai lầm xấu hổ, chúng ta có thể tập trung vào con đường mà mình đã chọn, tránh xa sự tự cao và cả những hành động ngu ngốc sau này. Có những người thắng một trận đấu nhưng lại thua trong cuộc sống. Người thắng cuộc là người biết cười sau cùng. Một cuộc sống đẹp đẽ đi đôi với nụ cười mãn nguyện trên môi.
Tất cả những điều này đã trở thành một phần thiết yếu trong văn hóa của người Nhật. Hãy cùng tìm hiểu một số bài Haiku tối giản do Mitsuo Aida (1924 - 1991) sáng tác, một nhà thơ và thư pháp gia hàng đầu Nhật Bản. Qua những câu thơ đơn giản nhưng sâu sắc, chúng ta có thể nhận ra rằng cả Mitsuo Aida và mỗi người Nhật Bản đều cố gắng hướng đến một cuộc sống trọn vẹn như ý nghĩa mà "ikigai" ám chỉ. Một bài thơ đơn giản nhất của Mitsuo Aida chỉ có bốn chữ: いまここ (Bây giờ, ở đây).
Những bài thơ khác của Mitsuo Aida mở ra một thế giới đầy tình tự nhiên, đầy đủ và không cần giải thích:
- しあわせはいつも自分の心がきめる (Hạnh phúc luôn được tạo dựng bởi tâm mình)
- 木の芽がのびるのはやわらかいから (Mầm cây có thể phát triển dài ra vì nó mềm mại)
- 一生勉強一生青春 (Cuộc sống mãi mãi học hỏi, mãi mãi trẻ trung)
- いのちいっぱい (Cuộc sống tràn đầy)
Với tất cả những điều này, người Nhật tự nhiên đã thấm nhuần khiến. Hãy khám phá và tìm hiểu sâu hơn về văn hóa Nhật Bản thông qua những từ ngữ đặc trưng này.
