Ngôi chùa Quan Âm gắn liền với sự hình thành và phát triển rất sớm và phồn thịnh của vùng đất Xuân Canh. Không rõ nó được xây dựng từ bao giờ chỉ biết trước chùa nằm ở bãi Quan Âm, đến thời nhà Lý, khi đắp đê quai nó được dời vào địa điểm bây giờ. Chùa là một quần thể kiến trúc có giá trị nghệ thuật cao, nổi bật và có giá trị tâm linh với những pho tượng cổ đa dạng như tượng Phật, tượng Mẫu và tượng Tổ.
Chùa Quan Âm - Di sản văn hóa quý hiếm
Hiện, chùa còn 35 pho tượng Phật, 3 pho tượng Mẫu và 3 pho tượng Tổ, hầu hết đều mang phong cách nghệ thuật của thế kỷ 18, 19. Nét mặt của các pho tượng đều tỏa ra sự từ bi, nhân hậu ẩn chứa triết lý của đạo Phật. Các tượng đều được mặc hai lớp áo với bộ tăng già phía trong mang hình chữ 'vạn' ở ngực áo. Lớp la bào phủ ngoài khoác qua vai tạo những đường cong mềm mại sống động, bên trong được sơn thếp bằng chất liệu sơn ta cổ truyền, tạo nên một vẻ đẹp thâm trầm mà vẫn lộng lẫy.
Ngoài ra, với kỹ thuật chạm khắc tỉ mỉ, trau chuốt đến từng chi tiết của người xưa, mỗi bức tượng đều thể hiện rõ tính cách từng nhân vật. Chẳng hạn, các pho tượng Phật được tạc trong một khối vững chãi, theo đúng quy chuẩn, thì ở các pho tượng Tổ lại dựa trên những con người thật là các vị sư tổ của chùa đã viên tịch, nên ít gò bó và tạo sự dung dị và gần gũi. Tượng Mẫu với khuôn mặt tròn, phúc hậu, khuôn mặt toát lên vẻ hiền lành, nhân từ nhưng sang trọng và cao quý. Giá trị nghệ thuật cao nhất là các pho tượng Phật có niên đại thời Lê Trung Hưng và các bức phù điêu bằng đá, mang đậm tính cách con người Việt Nam.
Nguy cơ sụp đổ và sự đau đớn của ngôi chùa
Một trong những bức tượng bị tróc sơn, nức vỡ.
Trải qua bao năm tháng, những pho tượng quý hiếm này đã bị xuống cấp nghiêm trọng. Với hầu hết các pho tượng bị bong sơn, nứt vỡ rơi cả cốt tre ra ngoài và tay ngai tượng thờ Đức Ông bị gẫy rụng hẳn xuống, ngôi chùa đã nghiêng về phía trước do sức ép của bom trong chiến tranh. Mái ngói bị vỡ nứt nhiều, mỗi khi mưa làm cho các pho tượng ngày một hư hại thêm.
Ngôi chùa quán Âm mang trong mình những giá trị tâm linh và nghệ thuật đã được xếp hạng di tích lịch sử kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia quý hiếm. Tuy nhiên, có thể nguy cơ bị sụp đổ bất cứ lúc nào nếu không có sự đầu tư khẩn cấp từ các cơ quan có trách nhiệm của Nhà nước và thành phố Hà Nội cùng sự ủng hộ của các nhà hảo tâm. Nhất là khi Đại lễ Nghìn năm Thăng Long, Hà Nội sắp đến, càng nhiều người lo lắng cho một công trình mang giá trị lịch sử và văn hóa quý hiếm như vậy có thể bị mai một vĩnh viễn.
Chúng ta cần lưu tâm và đồng lòng bảo vệ và trân trọng giá trị của ngôi chùa Quan Âm, vốn là một phần quan trọng trong di sản văn hóa của đất nước. Chỉ thông qua sự chung tay và quan tâm của chúng ta, chúng ta mới có thể bảo tồn và tái hiện lại vẻ đẹp và ý nghĩa của ngôi chùa này cho thế hệ sau này.
