Lâu nay, chúng ta đã quen sống trong thế giới Vô thường, Khổ, Vô ngã, Bất tịnh. Tuy nhiên, khi nghe Phật nói trong kinh Đại Bát Niết Bàn rằng không có chuyện Vô thường, Khổ, Vô ngã, Bất tịnh gì cả, mà thực chất chỉ có Thường, Lạc, Ngã, Tịnh, ta có chút ngạc nhiên. Đó không phải vì Phật nói sai, mà là vì con người sống trong "điên đảo" như người say rượu mới thấy trời đất lăn quay mà tưởng tượng ra những khái niệm này. Vô thường, Khổ, Vô ngã, Bất tịnh chỉ là những hiện tượng thường ngày mà ai cũng đã biết và đã cố gắng vượt qua để đạt được thanh tịnh và an vui. Tuy nhiên, đó chỉ là cái "thấy biết" trước mắt của người phàm, chẳng hạn như Phật thấy khác.
Ban đầu khi Phật tiết lộ sự thật này, không ai tin, không ai hiểu. Phật phải tiếp cận bằng con đường dễ chấp nhận, để từ đó, chúng ta có thể tu tập và hiểu rõ hơn. Khi tình thế đã chín muồi, trong kinh Pháp Hoa, Phật mới "khai thị" cho chúng sanh mở to con mắt và nhìn nhận cái "tri kiến" Phật, để từ đó mà "ngộ nhập" vào chốn an vui, tịch tĩnh. Chúng ta cũng có đủ tư cách và khả năng để nhìn thấy cái Như Lai, cái Như Lai tạng, vô tướng, thực tướng, như những gì Phật đã thấy biết. Nhưng lúc đó, dưới chân núi Linh Thứu, trước ngàn vạn đại Thanh Văn, đại Bồ- tát, Phật đã "khui" ra bí mật đó, đã khiến năm ngàn đệ tử bỏ đi, cho rằng Phật đang nói lúc này lúc khác. Phật phải đính chánh nhiều lần: Lúc đầu, lúc giữa, lúc cuối, ta chỉ nói một lời đó thôi. Như thầy thuốc chẩn đoán bệnh xong, cho bệnh nhân thuốc chữa triệu chứng trước, rồi sau đó mới chữa trị nguyên nhân.
Trong quá trình tu tập, đôi khi thuốc chữa bệnh có thể gây ra những tác dụng phụ. Đó là lý do tại sao chúng ta cần thận trọng và hiểu rõ sự thật.
Thầy Phước Hậu (1862-1949) khi ngộ ra Như Lai đã viết:
"Kinh điển lưu truyền tám vạn tư Học hành không thiếu cũng không dư Đến nay nghĩ lại chừng quên hết Chỉ nhớ trên đầu một chữ NHƯ."
Vô thường, Khổ, Vô ngã từ lâu đã được coi là "Tam pháp ấn", pháp nào không có tam pháp ấn là sai, là không phải Phật. Trong Đại Bát Niết Bàn, trước khi nhập Niết bàn, Phật đã nói rằng những từ này chỉ là các "danh tự" chưa thật sự hiểu biết. Chỉ vì chúng ta khởi tâm điên đảo nên nghĩ tưởng như vậy.
Chẳng hạn, khi chúng ta say rượu, chúng ta thấy nhà cửa, núi sông xoay lộn, trong khi thực tế chúng không hề xoay lộn. Tương tự, bị những phiền não vô minh trùm đậy, chúng ta nghĩ tưởng rằng có Vô thường, Khổ, Vô ngã, Bất tịnh, Lạc và không thấu rõ thật nghĩa.
Phật đã nói: "Nếu có Ngã, thì chẳng thể tu dứt hẳn tâm chấp ngã để mà lìa sự khổ, sẽ vẫn phải khổ dài dài! Còn nếu không có Ngã thì tu hành cực khổ mong thanh tịnh chẳng được lợi ích gì! Phải hiểu Ngã đây là thật nghĩa của Phật (chân Ngã), không phải thứ Ngã của phàm phu ta."
Trong thân chúng ta, đã có Phật tánh, tức Như Lai tạng, cũng đã thấy biết Thường, Lạc, Ngã, Tịnh. Chúng ta chỉ cần tự quy y vào "tam quy chân thật" này, không cần tìm kiếm ở đâu xa.
Phật đã trả lời Ca Diếp (một vị Bồ-tát trẻ, thắc mắc tại sao Phật cũng chết): "Thân Như Lai là thân thường trụ, thân bất hoại, thân kim cang chẳng phải là thân tạp thực. Chính là pháp thân". "Ông nên biết thân của Như Lai chẳng phải thân, mà chẳng sanh chẳng diệt, chẳng tập chẳng tu, vô lượng vô biên, không có dấu vết, vô tri vô hình, rốt ráo thanh tịnh, không có lay động, không phải thọ hành, chẳng phải hữu vi, chẳng phải nghiệp, chẳng phải quả, chẳng phải dời chẳng phải diệt, chẳng phải tâm vương tâm sở, chẳng thể nghĩ bàn..."
Nếu nói vô minh làm nhơn duyên mà có các hành động, người phàm phu sẽ tưởng rằng có hai pháp: "minh" và "vô minh". Nhưng người trí rõ biết rằng tánh đó vốn không có hai. Tánh không hai (bất nhị) chính là thật nghĩa.
Vì vậy, Tâm Kinh viết: "Vô vô minh diệc vô vô minh tận". Không có vô minh mà cũng không có hết vô minh! Thật hạnh phúc!
Trong kinh Duy Ma Cật, khi các vị Bồ-tát có mặt đều nói về "Bất nhị" theo sự hiểu biết của mình, thì cuối cùng Văn Thù xin Duy Ma Cật cho ý kiến riêng ông, Duy Ma Cật làm thinh, không nói gì. Mọi người tưởng Duy Ma Cật bí mật, nhưng khi Văn Thù vỗ tay khen: "Đó mới thật đúng là Bất Nhị!", bởi vì Bất Nhị thì "ngôn ngữ đạo đoạn, tâm hành xứ diệt", không cần nói năng suy nghĩ gì nữa!
