Lòng tham: Nguồn gốc của mọi khổ đau
Phật đã dạy rằng "Nguồn cội của mọi khổ đau trên đời đều từ ba việc: tham, sân, si". Trong số đó, tham đứng hàng đầu và tác động lớn nhất. Dù ai cũng có lòng tham, nhưng tham lam không phải là bản chất của con người. Mỗi người được sinh ra trong sạch và thuần khiết, nhưng lòng tham lớn dần theo năm tháng và qua những trở ngại mà chúng ta gặp phải. Nếu không biết kiềm chế, lòng tham sẽ ngày càng phát triển và dẫn đến những hành động sai trái.
Theo Phật pháp, tham là sự đắm say, ham muốn, đam mê một điều gì đó. Lòng tham tồn tại trong 5 nhu cầu cơ bản của con người: tài, sắc, danh, thực, thùy. Khi khao khát một trong những nhu cầu này trở nên quá mức, lòng tham sẽ nảy sinh và thể hiện qua hành động và lời nói.
Lòng tham và ác luôn song hành với nhau. Người tham muốn đạt được những gì mình mong muốn sẽ làm điều ác để đạt được mục tiêu đó. Vì vậy, Phật dạy rằng "Lòng tham càng lớn, phúc đức lại càng tiêu tan".
Sân: Không nén giận, hết giận hờn
"Sân" là cơn giận, lòng giận dữ, nóng nảy, thù hận khi không được như ý. Khi bị xúc phạm hoặc tấn công, lòng giận dữ sẽ biến thành ôán ghét và tìm cơ hội để trả thù. Sân phát sinh do thích "cái ta" hoặc "cái của ta". Khi bị chê bai hoặc bị tổn thương, ta cảm thấy khó chịu và từ đó nảy sinh giận dữ. Tuy nhiên, không ai tránh khỏi sự chỉ trích hay chê bai trong cuộc sống. Vì vậy, Phật dạy rằng ở thế giới này không ai tránh được sự chê bai hoặc khen ngợi từ mọi người.
Để đạt tới trạng thái "vô sân" - không giận dữ và hết khó chịu, chúng ta cần tu tâm. Khi tâm không còn nghĩ đến giận dữ, cơn giận sẽ không bùng nổ. Phật dạy rằng khi cơn giận bùng ra, chỉ có những người thông minh mới có thể kiềm chế nó. Tự chế ngự cơn giận là một thành quả lớn của sự chính trực và hiểu biết chân thực.
Si: Tránh vô minh và ngu dốt
"Si" là sự mê muội, ngu dốt và không suy nghĩ đúng đắn. Người mê muội không sáng suốt và không thể hiểu biết đúng lẽ phải, điều này dẫn đến những hành vi sai trái và có hại cho chính bản thân và người khác. Những suy nghĩ sai lầm và tà kiến là nguồn gốc gây ra những hành vi không đúng đắn. Vì vậy, Phật dạy rằng không nên tu theo những hành vi khổ hạnh hoặc những lối suy nghĩ sai lầm, vì chúng không dẫn đến giải thoát và không giúp chúng ta trở nên trong sạch.
Con người không thể tránh khỏi khổ đau trong cuộc sống, nhưng chúng ta có thể xây dựng những nghiệp tốt đẹp cho mình. Để làm điều này, chúng ta cần hết tham và biết đủ. Khát khao vô tận chỉ đem đến đau khổ. Cuộc đời ngắn ngủi của chúng ta không nên bị mắc phải lòng tham và những tội lỗi không đáng.
Những lời Phật dạy về sân si và lòng tham nhắc nhở chúng ta rằng lòng tham là một loại thuốc độc giết chết nhân cách con người. Nếu sở hữu của chúng ta được đạt được từ sự đau khổ của người khác, thì sự sở hữu đó không công bằng. Lòng tham và sân cuối cùng sẽ đưa con người vào con đường tội lỗi. Chúng ta cần tu tâm để tránh lòng tham và sân, và trở thành những người trong sạch.
