Quán niệm về sự chết là một pháp môn mãnh liệt. Không chỉ thích hợp cho người trưởng thành, mà còn thích hợp cho cả thiếu niên.
Sự chết là một quán niệm sâu sắc trong đạo Phật. Đúng như không khí tồn tại trong tự nhiên, chết cũng là một phần tất yếu của cuộc sống. Chúng ta chỉ có thể thoát khỏi sự chết khi đạt được quả vô sinh, tức là tiến vào bậc A la hán, nơi đức Phật gọi là "bậc đoạn diệt sinh tử".
Đức Phật đã dạy nhiều pháp khác nhau cho các tăng và bậc thánh sư khác nhau. Trong đó, quan niệm về sự chết là một pháp môn đặc biệt. Đời người chỉ kéo dài trong một hơi thở, và chúng ta nên giữ chánh niệm về sự chết một cách chặt chẽ, không để lòng mình lạc loài.
Tại sao chúng ta thích "sống thọ" hơn là "sống khổ", trong khi đó đức Phật lại dạy niệm về sự chết? Vì các pháp luôn cần được nhìn thấy như chúng đang tồn tại, và chúng ta cần nhìn thấy sự chết trong từng hơi thở của mình để có thể tránh khỏi sự phiền não. Khi chết, không còn thời gian, không có khái niệm về ngày hôm qua hay ngày mai, và chúng ta cũng không còn quan tâm đến "hiện tại nhiệm mầu" hay "hồng ân" hay "ơn thánh linh" mà các tôn giáo khác thường nhắc đến.
Hỷ lạc là một phần của định, và những người không tuân thủ trật tự đã đồng ý với hỷ lạc là nhận ân sủng từ Thượng đế, nhằm "hiệp thông với con người". Vì vậy, trong Thiên Chúa giáo La Mã có các khóa Tĩnh tâm và trong Tin Lành có các khóa Bồi linh, giúp tín đồ tập trung tâm trí và từ đó tìm được hỷ lạc. Khi đã có định, hỷ lạc và lạc thú, cuộc sống trở nên tuyệt vời hơn vì đã "có ngài trong ta". Nhà Phật gọi điều này là chấp.
Đừng phí một phút nào của đời mình. Giữ chánh niệm về sự chết không lìa, vì nó nằm ngay từng hơi thở ra.
Thiền là một phương pháp nhìn thức trực tiếp thực tại, tức là thế giới hiện hữu hiển lộ qua tâm của chúng ta, và giúp chúng ta loại bỏ các tâm không tốt liên tục xuất hiện trong cuộc sống.
Đức Phật dạy quan niệm về sự chết để chúng ta có thể nhìn thấy dòng chảy của nghiệp lực, để nhận biết tính "vô thường" của mọi sự và tìm thấy tính "vô ngã" trong tâm mình, và từ đó vượt qua sự sinh tử.
Quan niệm sự chết không có nghĩa là coi thường sự sống. Thực tế, nó chính là sự trân trọng sự sống. Bởi vì đức Phật đã dạy rằng cuộc đời con người hiếm có, và cơ hội được nghe Phật pháp cũng hiếm có.
Thích Trí Thủy, một nhà sư trong cuốn The Path To Bliss đã viết: "...Hãy tin rằng đời sống hiện tại của bạn có tiềm năng lớn, và đừng bỏ phí dù chỉ một phút của cuộc sống này. Nếu bạn không thích cơ hội quý giá này và lãng phí cuộc sống của mình, như đang uống thuốc độc mà biết rõ hậu quả của việc đó".
Bạn hãy nằm duỗi thẳng người và tập trung vào cảm nhận là mình đã chết. Hãy giữ trạng thái tâm thức đó.
Đừng phí phút giây quý báu của cuộc đời. Giống như lời dạy của đức Phật, hãy duy trì chánh niệm về sự chết mà không lìa xa, vì nó luôn hiện diện trong từng hơi thở của chúng ta.
Quan niệm về sự chết là một pháp môn mãnh liệt. Nó không chỉ phù hợp cho người trưởng thành, mà còn phù hợp cho cả thiếu niên. Chính đức Phật đã dạy một bé gái 16 tuổi quan niệm về sự chết, và cô bé này đã liên tục tu tập quán niệm về sự chết trong 3 năm.
Cuốn sách Tích Truyện Pháp Cú, dịch từ cuốn Buddhist Legends của Eugène Watson Burlingame, kể rằng cô bé đã trúng pháp và sắp vào Thánh quả Dự lưu, nơi đức Phật đã thấy và biết cô bé sẽ chết trong ngày gặp lại Ngài.
Quan trọng là lưu ý giữa các bản dịch khác nhau. Một bản dịch Tích Truyện Pháp Cú cho biết rằng cô bé đã vượt qua sự chết và lên cõi trời Đâu Suất. Tuy nhiên, bản dịch tiếng Anh do Daw Mya Tin dịch từ tiếng Pàli chỉ nhắc đến việc cô bé chết do tai nạn đâm trúng khi làm công việc dệt vải, mà không nói rõ cô ấy sinh ra ở đâu.
Tuy nhiên, tất cả các bản dịch đều đồng ý rằng cô bé 16 tuổi đã từng nghe lời dạy của đức Phật về quan niệm sự chết và tự tập tu bằng cách quan niệm về sự chết "cả ngày và đêm", và sau 3 năm (lúc 19 tuổi) chỉ nghe thêm vài câu lời từ đức Phật trước khi đạt được Thánh quả Dự lưu.
Hãy tập cảm nhận sự chết trong mỗi hơi thở của bạn. Tập như thế trong một buổi, một ngày, và rồi cả đời.
Đọc tới đây, chúng ta có thể thấy đức Phật thể hiện lòng từ bi rất cao. Ngài đã đi ba mươi dặm để ngồi chờ một cô bé, người đã tu tập quan niệm về sự chết trong 3 năm.
Khi cô bé đến, đức Phật mời cô bé tham gia pháp hội. Đức Phật hỏi cô bé (theo bản Daw Mya Tin):
- Con từ đâu tới? (1) Con không biết.
- Con sắp đi đâu? (2) Con không biết.
- Con không biết à? (3) Vâng, con biết.
- Con có biết không? (4) Con không biết.
Khi cô bé giải thích, cô nói: "Bạch Thế Tôn! Vì Ngài biết con từ nhà tới, nên câu hỏi đầu tiên là Thế Tôn hỏi con từ kiếp quá khứ nào tới, con mới nói là không biết. Câu thứ nhì là hỏi về kiếp vị lai, con mới nói là con không biết. Câu thứ ba Thế Tôn hỏi là con có biết rằng con sẽ chết một ngày nào đó, con mới đáp là con biết. Câu cuối Thế Tôn hỏi là con có biết khi nào con sẽ chết, con mới nói con không biết".
Sau đó, Phật giảng bài kệ thứ 174 trong kinh Pháp Cú và cô bé chứng quả Dự lưu ngay lập tức. Sau khi trở về nhà, cô bé bị cha cô đâm trúng ngực vô tình và chết tức khắc. Sau đó, cha cô xin xuất gia, tu học và đạt quả A la hán.
Chúng ta có thể thấy rõ rằng pháp môn quan niệm về sự chết thích nghi cả cho người trưởng thành và thiếu niên và có hiệu quả không ngờ.
Hãy tập trung vào cảm nhận là mình đã chết từ đầu tới chân. Giữ trạng thái tâm thức đó.
Vậy chúng ta có thể tu tập quan niệm về sự chết như thế nào? Bạn hãy thử và bạn sẽ ngạc nhiên với kết quả ngay trong vòng 20 phút hoặc nửa tiếng. Hãy nằm duỗi thẳng người và tập trung vào cảm nhận là mình đã chết từ đầu tới chân. Tất cả các tâm vui mừng, tức giận tự nhiên biến mất dễ dàng, toàn bộ cơ thể thả lỏng, tâm không còn tư duy. Khi tập cảm nhận sự chết, điều duy nhất bạn cảm nhận là luồng hơi thở phập phồng, dịu dàng. Hãy giữ trạng thái tâm thức đó.
Hãy tưởng tượng mình đang chết khi bạn đứng, đi, nằm hay ngồi. Bạn sẽ chỉ còn duy nhất một hơi thở là cái giữ thân thể bạn với cuộc sống này. Hãy tập luyện như vậy trong một buổi, trong một ngày và sau đó là cả đời. Cô bé 16 tuổi đã tu tập được, và chúng ta cũng có thể tu tập được. Đừng phí phút giây quý báu của cuộc sống. Rồi bạn sẽ cảm nhận sự chết tự nhiên như sự sống, nó sẽ gắn bó trong từng hơi thở, phập phồng, dịu dàng. Và giống như lời dạy của đức Phật, chúng ta sẽ bước qua cõi sinh tử này.
