Đạo Phật luôn là một chủ đề gây tranh cãi trong việc liệu có phải là một hệ thống khoa học hay không. Theo một nguồn từ điển, "khoa học" được định nghĩa là "kiến thức có thể được xây dựng dựa trên quy tắc tự nhiên đã được chứng minh và dựa trên sự tìm hiểu chính xác về dữ kiện". Tuy nhiên, trong Phật giáo, có nhiều khía cạnh không phù hợp với định nghĩa này.
Tuy nhiên, một trong những khái niệm cốt lõi của Phật giáo, Tứ Diệu Ðế - Bốn Chân lý Vi diệu (Four Noble Truths), có thể được xem là một ví dụ đáng chú ý. Chân lý đầu tiên của Đạo Phật, về khổ đau, là một trạng thái thực tế và có thể được nhận biết. Chân lý thứ hai chỉ ra rằng khổ đau có một nguyên nhân tự nhiên, có thể được định nghĩa, trải nghiệm và đo lường. Điều này không cần phải giải thích dựa trên siêu hình hay tôn giáo. Chân lý thứ ba là rằng khổ đau có thể chấm dứt bằng cách loại bỏ nguyên nhân gây ra nó. Điều này là một sự thực tế. Chân lý thứ tư là con đường dẫn đến sự chấm dứt khổ đau, không phụ thuộc vào siêu hình mà phụ thuộc vào việc thực hành một phương pháp cụ thể. Điều quan trọng là phải có thái độ mở để kiểm nghiệm những gì đã được truyền đạt.
Phật giáo không cam kết vào một vị thần tối cao; thay vào đó, giống như khoa học, Phật giáo giải thích nguồn gốc và hoạt động của vũ trụ dựa trên quy tắc tự nhiên. Điều này là một minh chứng theo tinh thần khoa học. Một lần nữa, tinh thần khoa học trong Phật giáo được thể hiện rõ ràng qua lời khuyên của Đức Phật, rằng chúng ta không nên tin tưởng một cách mù quáng, mà ngược lại phải đặt câu hỏi, tìm hiểu và thẩm định bằng cách dựa trên kinh nghiệm của chính mình trước khi tin tưởng. Chỉ khi những điều này được xác minh là tốt, không gây hại cho bất kỳ ai, và mang đến hạnh phúc, chúng ta mới nên tin tưởng.
Vì vậy, mặc dù Phật giáo không hoàn toàn là một hệ thống khoa học, nhưng nó có tính khoa học mạnh mẽ hơn so với các tôn giáo khác. Ông Albert Einstein, một nhà khoa học vĩ đại, đã từng nói về tính khoa học của Phật giáo như sau: "Tôn giáo tương lai sẽ là một tôn giáo toàn cầu, vượt lên trên mọi đường lối tôn giáo và thần học. Tôn giáo đó sẽ bao quát cả tự nhiên và siêu nhiên, dựa trên ý thức đạo đức, rút xuất từ kinh nghiệm tổng thể ở mọi lĩnh vực. Phật giáo có khẳng định đáp ứng được những yêu cầu đó. Nếu có bất kỳ tôn giáo nào có thể đáp ứng nhu cầu của khoa học hiện đại, thì đó chính là Phật giáo."
Nói tóm lại, Đạo Phật có những yếu tố mang tính khoa học, nhưng cũng chứa đựng những khía cạnh vượt ra khỏi giới hạn của khoa học truyền thống. Với tinh thần mở và khả năng tự thẩm định, chúng ta có thể khám phá những giá trị và lợi ích của Phật giáo trong cuộc sống hiện đại.
