Tâm là trung tâm của đạo Phật, không nhằm thay đổi thế giới mà nhằm thay đổi tâm tánh, cách nhìn, niềm tin, và từ đó thay đổi cuộc sống. Tâm là cái quan trọng nhất trong đạo Phật, và nó được mô tả bằng nhiều từ ngữ khác nhau như "tâm trạng", "tâm tình", "tâm tư", "tâm thức", "tâm ý", "tâm thái", và nhiều hơn nữa.
Trong ngôn ngữ Pali, có ít nhất bốn từ có nghĩa tương đương với chữ tâm của tiếng Việt. Đó là citta, ceto, mano, và viññāṇā. Chữ tâm này bao gồm một tập hợp các tâm sở đi kèm với nhau để tạo ra một trạng thái tâm lý nào đó. Ví dụ như tâm tham là tâm thái có thích, ưa, muốn, khao khát, đắm say, níu giữ, thường đi kèm với si hoặc tà kiến. Có cả tâm sân, trạng thái nóng nảy khó chịu, và tâm si, trạng thái tâm lờ đờ thiếu mẫn cảm.
Theo triết học A-tỳ-đàm, có 89 loại tâm, được phân chia theo cảnh giới và tính chất thiện, bất thiện hay vô tác. Tâm cũng có thể được hướng dẫn bằng yoniso manasikāra (ý tưởng tốt) hoặc được lạc hầu bởi ayonisa manasikāra (ý tưởng xấu).
Khi tâm được tu tập và làm cho sung mãn, đó là khi tâm có nhu nhuyễn và dễ sử dụng như câu nói "Làm gì cũng phải có tâm". Chữ tâm trong Tứ thần túc (dục, tấn, tâm, và khả năng suy xét) là nền tảng để thành công.
Tâm cũng được ví như hồ nước. Khi tâm bị các phiền não ngăn cản và làm cho nó ô nhiễm, tâm trở nên không trong sáng. Nhưng khi tâm được giải phóng khỏi ham muốn và phiền não, tâm trở nên trong sáng như hồ nước trong lặng.
Để điều phục tâm, chúng ta cần sử dụng thuật thiền định để loại bỏ các phẩm chất xấu trong tâm. Khi tâm được giải phóng khỏi các phiền não, đó là khi tâm giải thoát và trở về trạng thái trong sáng chiếu diệu.
Trong quá trình điều phục và giải thoát tâm, tu tập thiền định rất quan trọng. Nó làm cho tâm được giải phóng khỏi các phiền não và trở về trạng thái trong sáng. Khi tâm đã lắng dịu, các trạng thái bất thiện đã được dập tắt, và con người có thể đạt đến trạng thái thiền định.
Như vậy, chữ tâm có vai trò quan trọng trong đạo Phật. Việc thay đổi tâm tánh và tu tập thiền định giúp chúng ta thay đổi cuộc sống và trở thành người thành công.
