Gia tiên thường được thờ cúng bằng bài vị thờ, một phương tiện tượng trưng không chỉ cho tâm linh mà còn cho sự thương nhớ và hoài niệm của con cháu với người quá cố trong gia đình. Bài viết này sẽ hướng dẫn cách lập bài vị thờ gia tiên theo phong tục truyền thống.
Bài vị thờ trong văn hóa thờ cúng tổ tiên
Bài vị là gì?
Bài vị là một tấm thẻ bằng gỗ được dùng để ghi tên, chức tước, năm sinh và năm mất của người đã khuất.
Bài vị thờ có những loại nào?
- Bài vị thờ gia tiên
Bài vị gia tiên được sử dụng để ghi tên, năm sinh và năm mất của những người đã khuất trong gia đình. Bài vị này thường được sử dụng trong các gia đình là con trưởng hoặc phòng thờ dòng họ, từ đường.
- Bài vị cửu huyền thất tổ
Cửu huyền thất tổ là thờ phụng tổ tiên trong 9 đời trong gia đình hoặc chính là thờ phụng tổ tiên. Thờ cúng "Cửu Huyền Thất Tổ" là cách để tỏ lòng kính trọng với tổ tiên đã sinh dưỡng, dạy dỗ, hướng dẫn cách làm ăn, hành động và cử chỉ cho tốt đẹp, hợp đạo lý.
Trong Cửu Huyền Thất Tổ, "Cửu Huyền" có nghĩa là 9 đời hoặc 9 thế hệ, gồm:
- Cao Tổ (Ông sơ)
- Tằng tổ (Ông cố)
- Tổ phụ (Ông nội)
- Phụ (Cha)
- Bản thân
- Tử (Con trai)
- Tôn (Cháu nội)
- Tằng tôn (Chắt, cháu cố)
- Huyền tôn (Chít, cháu sơ)
Thất tổ gồm:
- Thỉ Tổ (Tỷ Khảo): Thất Tổ
- Viễn Tổ (Tỷ Khảo): Lục Tổ
- Tiên Tổ (Tỷ Khảo): Ngũ Tổ
- Cao Tổ (Tỷ Khảo): Tứ Tổ
- Tằng Tổ (Tỷ Khảo): Tam Tổ
- Nội Tổ (Tỷ Khảo): Nhị Tổ
- Phụ thân (Tỷ Khảo): Nhứt Tổ
Cách lập bài vị thờ cúng gia tiên
Chọn chất liệu gỗ và kích thước làm bài vị
Chất liệu gỗ thường được chọn để làm bài vị là gỗ mít. Có một số kích thước đẹp và thường được sử dụng:
- Cao 38cm x Rộng 17cm
- Cao 41cm x Rộng 20cm
- Cao 61cm x Rộng 23cm
- Hoặc một số kích thước khác được chọn dựa trên số đẹp trên thước LO BAN và có tỉ lệ cân đối.
Kích thước trong lòng bài vị để viết chữ thường từ 3 đến 5cm rộng và từ 13 đến 25cm cao.
Các nội dung cần có trong bài vị và cách viết
Nội dung trên một bài vị thường được viết bằng chữ Hán Nôm từ phải qua trái và từ trên xuống dưới. Ở giữa là tên người được thờ, hai bên là vai vế hoặc năm sinh, năm mất của người đó. Hàng chính giữa ghi vai vế của người đã khuất. Ví dụ, vai vế của cha được ghi là "hiển khảo", ông nội là "tổ khảo", bà cố là "tằng tổ tỷ", ông sơ là "cao tổ khảo". Tiếp đến là tước vị (nếu có), sau đó là họ tên của người được thờ bao gồm tên húy hoặc tên chính, tên tự, tên hiệu và tên thụy (nếu có). Hai bên của bài vị thường ghi năm sinh, năm mất của người quá cố.
Chữ viết trên bài vị thờ gia tiên
Các số trên bài vị phải có tổng chia hết cho 4 hoặc còn dư 3 khi chia cho 4, không được dư 1 hoặc 2. Cách đếm tuần tự là Quỷ - Khốc - Linh - Thính. Nam sẽ vào vị trí Linh, nữ vào vị trí Thính.
Vai vế trên bài vị thờ tổ tiên
Trong bài viết, cần chú ý ghi vai vế thờ cúng của những người được thờ cúng trong nhà, dòng họ. Ví dụ, nếu A là người chủ cúng, thì A thờ cúng 4 đời gồm cha mẹ, ông bà nội, ông bà cố và bài vị cũng được lưu giữ 4 đời. Tuy nhiên, khi A mất, con A là B thay thế làm người chủ cúng, B không chỉ lập bài vị cha mẹ mới mất (A), mà B còn phải làm mới lại bài vị của ông bà nội (thay vì cha mẹ), ông bà cố (thay vì ông bà nội) và ông bà sơ (thay vì ông bà cố). Vì vậy, không nên ghi vai vế vào trong bài vị mới có thể lưu giữ được 4 đời, người chủ cúng tự biết vai vế của bài vị đó.
Bài vị được lưu giữ 5 đời (ngũ đại mai thần chủ) kể từ người chủ cúng trên tủ thờ đến đời thứ 6 sẽ được đem đốt hoặc thiêng di vào nhà thờ tộc họ để thờ chung.
Những lưu ý khi đặt bài vị thờ gia tiên
Đặt bài vị thờ gia tiên đúng cách
Bài vị có thể được đặt riêng lẻ hoặc đặt trong ngai thờ hoặc không gian của ngôi nhà. Vị trí phía trước nhà, ven đường và nơi có luồng khí thông thoáng luôn là những vị trí phù hợp nhất để đặt bài vị. Nếu bạn sống trong nhà nhiều tầng, bài vị cũng như bàn thờ cúng cần được đặt ở tầng cao nhất. Bạn cần tìm hiểu hướng tốt nhất theo phong thủy để đặt bài vị nhằm mang lại may mắn và thành công.
Cấm kị trong cách đặt bài vị gia tiên
Nên tránh đặt bài vị gần nhà vệ sinh hoặc gian bếp. Nếu tài vị nằm trên đường đâm thẳng của lối đi, gia chủ không nhận được tài lộc và điềm may mà có thể rước những tai ương và hậu quả xấu vào nhà. Tránh đặt bài vị đối diện với những mặt phẳng mang tính phản chiếu như gương hay hồ cá. Đừng đặt các thiết bị như đài, loa, ti vi, máy tính,... dưới chân bài vị. Đặt bài vị ngay dưới thanh xà ngang trên nóc nhà cũng có thể tạo ra sự nặng nề và bí bách.
Theo tín ngưỡng của người Việt Nam, gia tiên và thần linh luôn được coi là vị khách quý. Vì vậy, cần ưu tiên bàn thờ gia tiên trước. Nếu gia đình có thờ chung một bàn thờ, bài vị tổ tiên phải đặt bên phải, bài vị thần linh đặt bên trái. Việc làm ngược lại có thể gây hậu quả nghiêm trọng.
Để tự tin trong việc chọn mua bài vị, hãy lựa chọn các đơn vị hiểu biết và uy tín. Chúng phải có chuyên môn sâu về văn hóa và phong tục thờ cúng của người Việt Nam, đặc biệt là cách viết bài vị. Việc viết sai có thể ảnh hưởng đến việc thờ cúng.
Cảm ơn quý khách đã quan tâm đến bài viết của Công Ty CP Mỹ Nghệ Sơn Đồng.
Xin chân thành cảm ơn quý khách!
