Việc chuẩn bị mâm cúng tất niên trong ngày Tết Cổ Truyền là một trong những việc cần được chú trọng về tính chỉnh chu và trang trọng. Mâm cúng Tất Niên không chỉ đa dạng về hình thức và số lượng món ăn mà còn đa dạng trong cách sử dụng nguyên liệu chay, mặn hoặc kết hợp cả hai.
Ý nghĩa mâm cơm chay cúng tất niên
Ở các nước Phương Đông nói chung và Việt Nam nói riêng, Tất Niên là ngày cuối cùng của năm âm lịch. Với tư tưởng ăn chay để tránh sát sanh, mong muốn những điều tốt lành và cầu mong một năm mới bình an, nhiều gia đình chọn các món chay để làm mâm cúng Tất Niên. Lễ này là để toàn thể gia đình tụ họp cùng nhìn lại một năm cũ đã làm được những gì và chào đón năm mới với nhiều niềm vui, may mắn. Lễ tất niên cũng là dịp để các thành viên trong gia đình cùng nhau thể hiện sự tri ân và tôn trọng đối với Thần, Phật, gia tiên... bằng những lễ vật đơn giản nhưng đầy ý nghĩa.
Tại Sao lại làm mâm cơm chay cúng tất niên
Ngày nay, rất nhiều người lựa chọn các món chay cho mâm cúng Tất Niên, với quan niệm rằng ăn chay để tránh sát sinh, hướng đến những điều tốt lành, cầu mong một năm mới bình an và may mắn. Đặc biệt, trong nước ta có nhiều tôn giáo khuyến khích ăn chay như Đạo Phật, Đạo Cao Đài... Vì vậy, vào ngày tất niên, các gia đình theo đạo này thường chuẩn bị mâm cơm chay để cúng. Mâm cơm chay cúng tất niên không chỉ mang ý nghĩa tăng thêm phúc phần cho con cháu mà còn thể hiện nét hiền hòa, tốt đẹp trong văn hoá của người Việt. Thêm vào đó, ăn chay cũng là cách thanh lọc cơ thể, giúp tránh được những món ăn nhiều dầu mỡ trong dịp Tết.
Mâm cơm chay cúng tất niên gồm những gì?
Tùy theo điều kiện và tập tục văn hoá của từng gia đình và vùng miền, mâm cơm chay cúng tất niên sẽ được chuẩn bị khác nhau. Tuy nhiên, thông thường, mâm cơm chay tất niên sẽ có những món cơ bản như:
- Xôi gấc đậu xanh
- Miến xào thập cẩm
- Tàu hủ (đậu hũ) kho rau củ
- Giò lụa chay
- Chả giò chay chiên
- Rau củ xào thập cẩm
- Canh nấm ngũ sắc
- Tàu hủ (đậu phụ) cuốn lá lốt
- Chè đậu xanh hạt sen
Ngoài ra, mâm cúng chay tất niên còn cần chuẩn bị thêm những lễ vật như bánh kẹo, trầm hương, giỏ ngũ quả, hoa tươi, nhang, đèn cầy, trà, rượu, muối gạo và 1 bộ trầu cau.
Cách chế biến một số món chay cơ bản cúng tất niên
Xôi gấc đậu xanh
Nguyên liệu cần có:
- Gạo nếp cái hoa vàng
- Đậu xanh
- Đường, vừng
- Gấc
Cách làm xôi gấc đậu xanh:
- Ngâm gạo nếp cái hoa vàng và đậu xanh qua đêm, sau đó rửa sạch và để ráo nước. Trộn 3 thìa cà phê muối vào.
- Bổ gấc làm đôi và lấy phần ruột đỏ, sau đó thêm một ít rượu trắng và bóp đều gấc để tách hạt ra.
- Trộn đều gạo với gấc cho đến khi màu đỏ đều.
- Đun sôi nước trong nồi, sau đó cho gạo nếp đã trộn vào. Đun trong 35-40 phút. Khi xôi chín, rắc một chút đường và khoảng 3-4 thìa dầu ăn vào, trộn đều và đậy nắp trong 10 phút.
- Đưa đậu xanh vào nồi đã chín, nấu trong 25 phút. Sau khi đậu xanh nhuyễn mịn, thêm một chút đường và đun đậu đặc lại cho tắt bếp và để nguội.
- Để tạo hình xôi gấc đậu xanh đẹp, đặt lớp xôi, sau đó lớp đậu vào khuôn, và lớp cuối cùng là lớp xôi. Nén chặt và đổ ra đĩa.
Miến xào thập cẩm
Nguyên liệu cần có:
- Miến
- Tỏi băm
- Cà rốt bào sợi
- Vừng rang, dầu mè
- Cải bó xôi
- Nấm mỡ
- Nấm đùi gà
- Muối, bột ngọt, hạt nêm chay
Cách làm miến xào thập cẩm:
- Ngâm miến trong nước ấm cho mềm, sau đó cắt khúc vừa ăn và rửa sạch.
- Rửa sạch nấm mỡ và nấm đùi gà, sau đó thái lát vừa ăn.
- Rửa sạch cải bó xôi và luộc sơ qua để ráo nước.
- Trộn miến với dầu mè và 1 thìa hạt nêm chay.
- Xào nấm mỡ, nấm đùi gà và cà rốt trong một chảo đến khi hơi săn lại. Sau đó, thêm miến và đảo đều trong 5 phút. Thêm cải bó xôi vào, đảo thêm 1 phút trước khi tắt bếp.
- Đổ miến ra đĩa, rắc vừng rang lên trên và thêm vài cọng rau mùi để trang trí.
Tàu hủ (đậu hũ) kho rau củ
Nguyên liệu cần có:
- Tàu hủ
- Cà rốt
- Củ cải
- Muối
- Xì dầu
- Khổ qua
- Nấm hương
- Tỏi băm
- Hạt tiêu, nước màu
Cách làm tàu hủ kho rau củ:
- Chặt tàu hủ thành miếng vừa ăn và chiên vàng đều các mặt.
- Lột vỏ cà rốt và củ cải, sau đó rửa sạch và thái thành miếng vừa ăn.
- Bỏ ruột khổ qua, rửa sạch và thái thành miếng vừa ăn.
- Rửa sạch nấm hương, ngâm trong nước muối loãng khoảng 15 phút.
- Đặt các nguyên liệu vào nồi, thêm gia vị và một ít nước lọc, sau đó đun ở lửa nhỏ trong khoảng 20 phút.
Giò lụa chay
Nguyên liệu cần có:
- Tàu hủ ky tươi
- Hành boa-rô
- Lá chuối miếng ngang 15 cm
- Dây lạt tre
- Dầu ăn
Cách làm giò lụa chay:
- Rửa sạch hành boa-rô và cắt lát, sau đó phi thơm với dầu nóng.
- Rửa sạch tàu hủ ky và vắt nhẹ để ráo nước.
- Trộn tàu hủ ky với 2 muỗng dầu chiên hành boa-rô, 1 muỗng cà phê tiêu, 1 muỗng cà phê muối, 1/2 muỗng cà phê hạt nêm và 1/2 muỗng cà phê tiêu hạt.
- Đặt lá chuối đã rửa sạch lên mặt phẳng, cho tàu hủ ky lên một góc của lá chuối, sau đó cuộn lại thật chặt tay.
- Sử dụng dây lạt tre để buộc chặt quanh giữa thân và 2 đầu giò để đảm bảo đòn chả chắc và kín.
- Xếp chả lụa chay vào nồi hấp, đun ở lửa vừa trong khoảng 3 tiếng cho đến khi chả lụa chay được hoàn thành.
Chả giò chay chiên
Nguyên liệu cần có:
- Khoai môn
- Nấm mèo khô
- Củ sắn
- Đậu xanh không vỏ
- Bánh tráng bía
- Tàu hủ ky chiên giòn
- Cà rốt
- Bột mì, dầu ăn, muối, đường
Cách làm chả giò chay chiên:
- Rửa sạch khoai môn, nấm mèo khô, và củ sắn. Thái sợi cà rốt.
- Hấp chín đậu xanh.
- Để làm nhân chả giò, trộn khoai môn, cà rốt, nấm mèo, tàu hủ ky và đậu xanh với ít bột mì, muối và đường.
- Bắt đầu bằng việc trải miếng bánh tráng lên mặt phẳng, đặt một lượng nhân ở giữa và cuộn lại từng vòng cho đến khi gói xong hết nguyên liệu.
- Đun dầu ăn với lửa vừa, sau đó chiên chả giò cho đến khi chín vàng giòn. Vớt chả giò ra để ráo dầu và thưởng thức.
Rau củ xào thập cẩm
Nguyên liệu cần có:
- Cà rốt
- Đậu Hà Lan
- Hành lá
- Dầu ăn
- Súp lơ xanh
- Nấm hương
- Ớt chuông
- Hành tây
- Súp lơ trắng
- Bắp non
- Hành tím
- Nước tương, hạt nêm chay
Cách làm rau củ xào thập cẩm:
- Chia bắp thành đôi theo chiều dọc và rửa sạch.
- Tước vỏ đậu Hà Lan, rửa sạch và để ráo nước.
- Rửa sạch súp lơ xanh và súp lơ trắng, bỏ cuống, cắt rời từng nhánh bông cải, sau đó luộc sơ qua và để ráo nước.
- Gọt vỏ cà rốt, cắt đôi và sau đó thái thành lát mỏng.
- Ngâm nấm hương với nước ấm cho nở, rửa lại với nước sạch và thái đôi.
- Bỏ cuống của ớt chuông, rửa sạch và thái miếng vừa ăn.
- Bỏ gốc của hành lá, rửa sạch và thái khúc nhỏ.
- Bóc vỏ hành tây, thái miếng vừa ăn.
- Băm nhỏ hành tím, phi thơm trên chảo nóng.
- Xào đậu Hà Lan, cà rốt, súp lơ xanh, súp lơ trắng cho đến khi gần chín, sau đó thêm nấm hương, ớt chuông, hành tây và hành lá vào, nêm nếm gia vị vừa ăn. Trong quá trình xào, thêm một chút nước để rau củ không bị khô và dính chảo.
- Cuối cùng, thêm hành tím vào, đảo đều và tắt bếp.
Canh nấm ngũ sắc
Nguyên liệu cần có:
- Nấm rơm
- Nấm đông cô
- Tàu hủ
- Cà rốt
- Bạch quả
- Đậu hà lan
- Hành, ngò để trang trí
- Củ cải trắng
- Gia vị: đường, muối, bột ngọt, hạt nêm chay, tiêu xay
Cách làm canh nấm ngũ sắc:
- Gọt sạch vỏ cà rốt, củ cải rồi rửa sạch và thái thành khoanh tròn hoặc tỉa hình hoa tùy ý, sau đó ngâm trong nước lạnh.
- Tước bỏ xơ đậu hà lan, rửa sạch và để ráo nước trong rổ.
- Rửa sạch nấm đông cô và nấm rơm, cắt chân và rửa sạch.
- Rửa sạch tàu hủ và thái thành hạt lựu.
- Phi thơm hành tím trên chảo nóng, sau đó cho cà rốt, bạch quả và củ cải vào xào chung. Thêm nước vừa đủ và đun sôi.
- Khi nước sôi, thêm lần lượt tàu hủ, đậu hà lan và nấm đông cô vào nồi. Nêm nếm gia vị theo khẩu vị gia đình.
- Khi đã nêm nếm vừa ăn, thêm nấm rơm vào đun trong khoảng 2 phút. Tắt bếp và thêm hành lá, rau ngò, và tiêu xay vào.
Tàu hủ (đậu phụ) cuốn lá lốt
Nguyên liệu cần có:
- Tàu hủ
- Nấm hương, mộc nhĩ
- Hạt nêm chay, dầu ăn
- Lá lốt
- Gia vị: Xì dầu, muối, đường, dầu ăn
Cách làm lá lốt cuốn tàu hủ:
- Ngâm mộc nhĩ cho nở ra, sau đó thái sợi. Ngâm nấm hương, cắt bỏ chân, sau đó thái nhỏ. Thái sợi 1 ít lá lốt.
- Xào nấm hương và mộc nhĩ với lửa nhỏ cho đến khi chín và thơm.
- Trộn đều nấm hương, mộc nhĩ, tàu hủ nghiền nhuyễn và lá lốt thái sợi với hạt nêm.
- Dùng lá lốt còn nguyên để trải trên thớt, đặt mặt lá xanh lên phía trên để khi cuốn sẽ có màu sắc đẹp mắt hơn. Sau đó, thêm phần nhân lên trên lá lốt và cuốn lại đều tay.
- Sau đó cho vào chảo rán hoặc nướng để tạo mùi thơm thêm hấp dẫn.
Chè đậu xanh hạt sen
Nguyên liệu cần có:
- Đậu xanh
- Hạt sen
- Bột sắn
- Đường
- Vani hoặc dầu dừa
Cách làm chè đậu xanh hạt sen:
- Ngâm đậu xanh khoảng một tiếng rồi rửa sạch. Rửa sạch hạt sen tươi.
- Cho đậu và hạt sen vào nồi ninh trong khoảng 45 phút. Khi đậu và hạt sen đã nhừ thì cho bột sắn đã hoà tan vào, khuấy đều.
- Thêm đường vào nồi và khuấy đều cho đến khi đường tan. Có thể cho thêm vani hoặc dầu dừa để tăng hương vị thơm ngon.
Những Lưu ý Trước Khi làm Mâm cơm chay cúng tất niên
- Dọn dẹp sạch sẽ không gian thờ cúng.
- Sử dụng bộ bát đĩa hoa mặt trời để tăng thêm tính thẩm mỹ cho mâm cơm.
- Mở hết cửa sổ, cửa chính và bật hết đèn trong nhà lên.
- Thành viên trong gia đình phải giữ tâm trạng tươi vui, dành cho nhau những lời chúc tốt đẹp nhất.
- Khi cúng tất niên, tránh xảy ra xung đột.
- Đảm bảo không thiếu các lễ vật trên mâm cúng.
Hình ảnh một số mâm cơm chay cúng tất niên đơn giản
Thông qua bài viết này, hy vọng rằng bạn có thể tạo nên một mâm cúng chay tất niên thật thịnh vượng, đầy dinh dưỡng và ngon miệng. Chúc bạn và gia đình có một năm mới sung túc, khỏe mạnh và bình an!
