Xá-lị, hay còn được gọi là xá-lợi, là những hạt nhỏ hình viên tròn, lấp lánh giống ngọc trai, pha lê, được hình thành sau khi thi thể của những vị cao tăng Phật giáo được hỏa táng hoặc sau khi viên tịch. Trong kinh Đại Bát Niết Bàn, xá-lị của Đức Phật còn được gọi là "dhātu". Xá-lị được lưu giữ với mục đích để tỏa ra 'phước lành' hoặc 'ân sủng' trong tâm trí và kinh nghiệm của những người có liên hệ với nó. Xá lị cũng được tin có khả năng xua đuổi tà ác trong truyền thống Phật giáo Himalaya.
Tên Gọi
Trước khi nhắc đến xá-lị, người ta thường nghĩ đến xá-lị của Đức Phật. Tuy nhiên, sau này cũng có những vị tăng và sư đắc đạo thu được nhiều xá-lị sau khi làm lễ trà tỳ. Ngày nay ở Miến Điện, người ta thậm chí còn thờ tóc và móng tay của Đức Phật khi Ngài còn sống đã cắt cho hai vị đệ tử đầu tiên. Trong kinh tạng pali , còn đề cập đến Xá-lị Xương, Xá-lị Răng và Ngọc Xá-lị.
Các sách của Phật giáo cũng ghi rõ: sau khi Đức Phật tạ thế, thi thể ông được hỏa táng, sau đó trong tro cốt, người ta thu được nhiều viên cứng, trong suốt, lóng lánh như ngọc, được đựng trong 8 hộc 4 đấu. Người ta gọi đó là xá-lị.
Nguyên Nhân Hình Thành
Hiện nay, khoa học chưa lý giải được nguyên nhân hình thành xá-lị. Có nhiều giả thuyết giải thích sự hình thành của xá-lị như:
-
Hình thành từ thói quen ăn uống đồ chay: Các nhà sư thường ăn chay và thường xuyên sử dụng một lượng lớn chất xơ và chất khoáng. Quá trình tiêu hóa và hấp thu này dễ tạo ra các muối phosphate và cacbonat, tạo thành các tinh thể muối trong cơ thể.
-
Xuất hiện do bệnh lý: Một số nhà khoa học cho rằng xá-lị có thể là một hiện tượng bệnh lý, tương tự như sỏi thận, sỏi mật... Tuy nhiên, giả thuyết này không được xem là hợp lý nhất.
-
Quá trình tinh thể hóa xương do hỏa táng: Các nhà vật lý Holden, Phakey và Clement đã tìm hiểu quá trình này và cho rằng trong quá trình tinh thể hóa xương do hỏa táng ở nhiệt độ thích hợp, các tinh thể khác nhau sẽ được hình thành.
-
Sự tôi luyện dẫn dắt chân khí qua ngồi thiền: Theo quan điểm tâm linh của Nhà Phật, xá-lị là kết quả của quá trình tu hành và khổ luyện. Các cao tăng tu luyện đến mức cao có thể tạo ra các xá-lị. Do đó, không chỉ các cao tăng mới có xá-lị mà người bình thường cũng có thể có được nếu tập luyện thiền đến mức độ cao.
-
Tốt duyên: Theo quan điểm tâm linh, xá-lị là kết quả của những hành động thiện và lòng từ bi.
Những Mẫu Vật
Theo kinh sách của đạo Phật, khi Đức Phật Thích Ca Mâu Ni nhập Niết bàn, thi thể của Ngài được hỏa táng. Sau khi lửa tàn, người ta tìm thấy trong tro có rất nhiều tinh thể trong suốt, lấp lánh và tỏa ra những tia sáng muôn màu, giống như những viên ngọc quý. Tất cả được 84.000 viên, đựng đầy trong 8 hộc và 4 đấu. Đây là những hiện tượng chưa được giải thích.
Ngoài ra, trong lịch sử Việt Nam, cũng ghi chép về xá-lị. Sau khi Phật hoàng Trần Nhân Tông viên tịch, thi hài Pháp Loa được hỏa táng và thu được hơn ba ngàn hạt xá-lị. Trong lịch sử Việt Nam, còn ghi chú về việc chia xá-lị của Điều Ngự thành 3 phần, tôn trí ở lăng Quy Đức, bảo tháp Huệ Quang tại chùa Hoa Yên và chùa Phổ Minh.
Năm 1963, hòa thượng Thích Quảng Đức đã tự thiêu để phản đối chính sách đàn áp Phật giáo. Thi hài của Ngài được hỏa táng, nhưng trái tim không hề bị thiêu cháy. Trái tim này đã biến thành một viên xá-lị lớn, màu nâu thẫm. Hiện nay, viên xá-lị này được bảo vệ tại chùa việt nam quốc tự .
Kết Luận
Xá-lị, những hạt ngọc tựa ngọc trai trong Phật giáo, là một hiện tượng mang nhiều ý nghĩa tâm linh và tình cảm sâu sắc. Mặc dù khoa học chưa thể lý giải hoàn toàn về nguyên nhân hình thành của xá-lị, nhưng nó vẫn là một điểm nhấn đặc biệt và sự tôn trọng đối với các vị cao tăng và Phật giáo nói chung.
