Vì sao gọi là Đại thừa và Tiểu thừa?
Trong văn hóa Phật giáo, chúng ta thường nghe nói về Đại thừa và Tiểu thừa. Nhưng liệu bạn đã hiểu rõ ý nghĩa và sự khác biệt giữa hai khái niệm này? Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về Đại thừa và Tiểu thừa và những điểm đặc biệt của chúng.
Về mặt phân bố địa lý mà nói, thông thường gọi Phật giáo Bắc truyền theo văn hệ Sanskrit, lấy Trung Hoa làm trung tâm, bao gồm các nước như Nhật Bản, Triều Tiên, Mông Cổ, Tây Tạng, Việt Nam thì gọi là Phật giáo Đại thừa.
Đại thừa và Tiểu thừa trong văn hóa Phật giáo
Trong văn hóa Phật giáo, Đại thừa và Tiểu thừa là hai khái niệm quan trọng để xác định hướng đi và tư tưởng của mỗi tông phái. Đối với những người mới bắt đầu học Phật, các giáo lý về đạo lý làm người và năm giới, mười điều thiện được gọi là nhân thiên thừa, tương ứng với Tiểu thừa. Đối với những người đã chán chường cuộc sống hiện tại, Phật đại diện cho phương pháp thoát ly khỏi sinh tử, được gọi là Thanh văn tiểu thừa. Còn đối với những người có trình độ cao, có lòng nguyện giúp đỡ người khác, Phật giảng giáo lý Đại thừa bồ tát.
Phật pháp chia làm năm thừa: Nhân thừa (tức là Phật giáo của nhân gian), Thiên thừa (Phật giáo cho loài Trời), Thanh văn thừa, Độc giác thừa và Bồ tát thừa.
Sự cân nhắc trong con đường tu hành
Con đường tu hành trong Phật giáo được chia làm hai hướng: con đường loài người và con đường loài trời. Tu theo 5 giới và 10 điều thiện ở cả hai hướng, chúng ta sẽ được sinh lên các cõi Trời. Khi tu theo 5 giới và 10 điều thiện ở bậc trung bình, chúng ta sẽ được sinh làm người. Tổng hợp cả hai lại, chúng ta sẽ có con đường chung là con đường loài người và loài trời.
Hàng Thanh văn, thông qua việc nghe pháp và tu hành, đem lại sự giải thoát khỏi sinh tử. Hàng Độc giác không nghe pháp, không có thầy mà tự mình giác ngộ, cũng được giải thoát khỏi sinh tử. Tổng hợp cả hai lại gọi chung là con đường giải thoát của Nhị thừa.
Con đường Bồ tát là pháp môn vừa cầu giải thoát, vừa không tách rời con đường loài người và loài trời, do đó con đường Bồ tát đại thừa là con đường tổng hợp cả hai con đường giải thoát và con đường loài người và loài trời.
phật giáo nam truyền dùng kinh điển thuộc văn hệ Pali, lấy nước Tích Lan làm trung tâm và bao gồm các nước như Miến Điện, Thái Lan, Lào, Campuchia, thường được gọi là Phật giáo Tiểu thừa.
Sự khác biệt trong Phật giáo Bắc truyền và Nam truyền
Phật giáo Bắc truyền theo văn hệ Sanskrit, lấy Trung Hoa làm trung tâm, và bao gồm các nước như Nhật Bản, Triều Tiên, Mông Cổ, Tây Tạng, Việt Nam được gọi là Phật giáo Đại thừa. Trái lại, Phật giáo Nam truyền sử dụng kinh điển thuộc văn hệ Pali, lấy nước Tích Lan làm trung tâm và bao gồm các nước như Miến Điện, Thái Lan, Lào, Campuchia, thường được gọi là Phật giáo Tiểu thừa.
Tuy nhiên, cần nhớ rằng sự phân biệt này chỉ tồn tại trong Phật giáo Bắc truyền, trong khi Phật giáo Nam truyền không công nhận sự phân biệt này. Điều này có nguồn gốc từ Luật tạng của Hữu Bộ và Tạp A Hàm, mà quyển 45 và quyển 28 trang 69 ghi danh từ Đại thừa để chỉ những người tu theo Bát chính đạo. Tăng nhất A Hàm cuốn 19 cũng đề cập đến sáu độ thuộc về Đại thừa.
Phật giáo Nam truyền dùng kinh điển thuộc văn hệ Pali, lấy nước Tích Lan làm trung tâm và bao gồm các nước như Miến Điện, Thái Lan, Lào, Campuchia, thường được gọi là Phật giáo Tiểu thừa.
Sự đa dạng và tương tác trong văn hóa Phật giáo
Theo thực tế, Phật giáo Bắc truyền có phát triển hơn Phật giáo Nam truyền trong lĩnh vực lý luận. Tuy nhiên, về mặt thực tiễn sinh hoạt, không phải tất cả các tôn giáo trong Phật giáo Bắc truyền đều tuân theo Đại thừa, cũng như không phải tất cả các tôn giáo trong Phật giáo Nam truyền đều tuân theo Tiểu thừa.
Phật giáo Trung Quốc, ví dụ, không chỉ là việc tu hành trong các trường trai mà còn có những khía cạnh khác. Do ảnh hưởng của tư tưởng Lão Trang và lối học nói suông chuyện cao siêu, Phật giáo Trung Quốc đã bị một số nhà học gia thời Ngụy Tấn coi như là một học phong để tiêu khiển.
Các tông phái như Thiên Thai Tông và Hoa Nghiêm Tông ở Trung Quốc cũng đã chịu ảnh hưởng từ học phong này. Vì vậy, đã có nhà học giả Nhật Bản cận đại, Mộc Thôn Thái Hiền, phê bình Phật giáo Trung Quốc là loại Phật giáo học thuật, không phải là Phật giáo thực tiễn. Một phê bình như vậy không hề thiếu lý do. Thật ra, cấu trúc tư tưởng của Thiên Thai Tông và Hoa Nghiêm Tông xuất phát từ sự chứng ngộ của các cao tăng Trung Hoa, không đầy đủ yếu tố của tư tưởng lý luận trong Phật giáo Ấn Độ. Vì vậy, tinh thần Đại thừa chân chính của Phật giáo Trung Quốc, cho đến nay vẫn chưa phổ biến trong dân gian Trung Quốc, chưa nói đến làm nơi quy tụ của tín ngưỡng dân gian Trung Quốc! Bởi vậy, đã có người nói rằng, Phật giáo Trung Quốc về tư tưởng là Đại thừa, về hành vi thì là Tiểu thừa.
Trên đây là những điểm nhấn về Đại thừa và Tiểu thừa trong văn hóa Phật giáo. Hy vọng rằng bài viết đã giúp bạn hiểu rõ hơn về sự khác biệt và ý nghĩa của hai khái niệm này trong con đường tu hành của chúng ta.
