Chú thích: Phật giáo giúp con người nhận thức, hiểu biết và chấp nhận cuộc sống với những tư tưởng cơ bản như "vô ngã" và "vô thường". Điều này giúp chúng ta hiểu rằng mọi vật chất và cả bản thân chúng ta không có thực, và thế giới là sự kết hợp của các yếu tố vật chất và tinh thần. Tuy nhiên, không có cái tôi vĩnh cửu, và thế giới luôn biến đổi không ngừng theo luật nhân quả.
Chúng ta đều sống trong một thế giới không vĩnh cửu
Phật giáo cho rằng bản chất của sự tồn tại là sự biến đổi không ngừng, và không thể tìm ra nguyên nhân đầu tiên. Do đó, không có sự tạo ra thế giới và không có gì tồn tại mãi mãi. Thế giới luôn tuân theo chu trình sinh - trụ - dị - diệt theo luật nhân quả. Phật giáo cũng tiếp thu tư tưởng luân hồi và nghiệp của Upanisa từ đạo Bà la môn. Theo đó, sự vật bị mất đi ở nơi nào đó để sinh ra ở nơi khác, và quá trình luân hồi này được chi phối bởi nghiệp theo luật nhân quả.
Tứ diệu đế: Bốn chân lý thiêng liêng tuyệt diệu
Theo quan niệm của đạo Phật, để đạt được sự giải thoát, chúng ta phải nhận thức và tuân theo Bốn chân lý thiêng liêng tuyệt diệu (Tứ diệu đế). Đó là:
- Khổ đế: Phật giáo cho rằng cuộc sống làm người là một bể khổ. Khổ đế bao gồm tám nỗi khổ: sinh, lão, bệnh, tử, thụ biệt ly (yêu nhưng phải xa), oán tăng hội (ghét nhưng phải gần), sở cầu bất đắc (muốn nhưng không được), thủ ngũ uẩn (khổ vì sự tồn tại của thân xác).
- Tập đế (Nhân đế): Mọi nỗi khổ đều có nguyên nhân. Phật giáo chỉ ra "Thập nhị nhân duyên" để chỉ ra nguyên nhân của sự khổ.
- Diệt đế: Phật giáo khẳng định rằng chúng ta có thể tiêu diệt nỗi khổ và chấm dứt luân hồi.
- Đạo đế: Đây là con đường giải thoát, diệt khổ. Đầu tiên, chúng ta phải tiêu diệt vô minh (sự tăm tối, không sáng suốt). Sau đó, chúng ta tuân theo Bát chính đạo gồm 8 con đường để đạt đến giải thoát.
Bát chính đạo: Con đường giải thoát
Danh sách Bát chính đạo bao gồm:
- Chính kiến: Hiểu biết đúng.
- Chính tư duy: Suy nghĩ đúng.
- Chính ngữ: Nói chân chính.
- Chính nghiệp: Tuân thủ nghiệp đúng, bao gồm thân nghiệp, khẩu nghiệp và ý nghiệp.
- Chính mệnh: Kiềm chế dục vọng, giữ điều răn.
- Chính tinh tiến: Truyền bá chân lý của Phật một cách hăng hái.
- Chính niệm: Luôn nhớ về Phật, niệm Phật.
- Chính định: Tĩnh tâm, tập trung nghĩ về Tứ diệu đế, vô ngã, vô thường...
Theo Bát chính đạo, chúng ta có thể tiêu diệt vô minh và giải thoát, nhập vào cõi niết bàn - Nirvana. Niết Bàn là trạng thái yên tĩnh, sáng suốt, chấm dứt sinh tử và luân hồi. Tư tưởng của Phật giáo mang tính chất duy tâm và biện chứng.
Phật giáo và nhân sinh quan
Phật giáo không đề cập đến vị thần sáng tạo thế giới và con người. Đây là nét độc đáo và đặc biệt của thế giới quan Phật giáo. Phật giáo đề cao vai trò của con người trong cuộc sống hiện thực. Hơn nữa, tôn trọng và tuân thủ giáo luật làm cơ sở cho người theo đạo Phật.
Giáo luật của Phật giáo
Kinh luật tạng chứa đựng những phép tắc và quy định về giới luật. Cơ bản, đạo Phật có hai giới luật quan trọng là ngũ giới và thập thiện. Điều này quy định những nguyên tắc mà người theo đạo phải tuân theo.
-
Ngũ giới bao gồm:
- Giới sát (không sát sinh).
- Giới đạo (không trộm cắp).
- Giới dâm (không tà dâm).
- Giới vọng ngữ (không được nói dối).
- Giới tửu (không uống rượu).
-
Thập thiện bao gồm:
- Về thân: Không sát sinh, không trộm cắp, không tà dâm.
- Về khẩu: Không nói dối, không nói hai chiều, không ác khẩu, không thêu dệt.
- Về ý: Không tham lam, không giận dữ, không tà kiến.
Ngoài những quy định trên, người tu hành còn phải tuân thủ một số điều cấm khác. Các vị sư từ Đại đức trở lên phải tuân thủ giới luật nghiêm ngặt, trong khi người tu tại gia tuân thủ ngũ giới và thập thiện.
Tổ chức của đạo Phật
Tổ chức Phật giáo không chặt chẽ và không có giáo quyền. Đạo Phật không thống nhất cách tu hành và có nhiều tông phái và sơn môn.
-
Người theo đạo Phật được chia thành hai loại:
- Người tu hành: Họ phải rời xa gia đình và các hoạt động xã hội, sống tu tại chùa theo quy định. Nam tu sĩ được gọi là Tăng, nữ tu sĩ được gọi là Ni.
- Người tu tại gia: Họ thờ Phật, cúng Phật tại nhà và tuân thủ ngũ giới và thập thiện.
-
Về hệ thống chức sắc và các nhà tu hành:
- Đối với Tăng:
- Hòa thượng: Có 40 năm tu, 60 năm tuổi đời và được tấn phong Thượng tọa.
- Thượng tọa: Có 30 năm tu, 50 năm tuổi đời và được tấn phong Đại đức.
- Đại đức: Là hàng Tỳ kheo, được thọ giới sau khi xuất gia khoảng 10 năm trở lên.
- Sa di: Được thọ giới từ Tiểu lên.
- Tiểu: Người xuất gia tu hành.
- Đối với Ni:
- Gồm Ni trưởng, Ni sư, Ni cô, Sadini, Tiểu cũng phải thọ giới và tấn phong như bên Tăng.
- Đối với Tăng:
-
Phật giáo gồm hai phái là Đại thừa và Tiểu thừa. Mỗi phái lại chia thành nhiều tông phái, được gọi là "tông phái".
Mong rằng bài viết này đã giúp bạn hiểu sâu thêm về tư tưởng cơ bản của Phật giáo. Hãy thấu hiểu và chấp nhận cuộc sống một cách tinh thần thông cảm và an lành.
