Nghi lễ tắm Phật không chỉ là một nghi thức truyền thống trong Lễ Phật Đản mà còn là dịp để chúng ta bày tỏ lòng tri ân đối với sự xuất hiện của Đức Phật trên thế gian. Đồng thời, đây cũng là cơ hội để chúng ta gột rửa tâm hồn, xoá đi những cấu uế trong tâm tư, và phát nguyện diệt trừ tham, sân, si. Từ đó, tâm hồn chúng ta trở nên thanh tịnh và an lành.
Nghi thức tắm Phật có nguồn gốc từ câu chuyện về sự đản sinh của Đức Phật hơn 2.600 năm trước. Kinh điển Nam Tông kể rằng sau khi mẹ Ngài, Hoàng hậu Mahamaya, sinh ra Ngài trong vườn Tâm Tỳ Ni, bên gốc cây vô ưu, bốn vị đại phạm thiên từ trời hạ xuống và dùng lưới vàng quấn lấy hài nhi. Đúng lúc đó, hai trận mưa từ trên trời dội xuống vị Phật tương lai.
Trong khi đó, theo kinh điển Bắc Tông, sau khi Đức Phật ra đời từ sườn bên phải của Hoàng hậu Mahamaya, bông hoa sen nảy lên để đỡ lấy Ngài và 9 con rồng từ trên trời bay xuống phun hai dòng nước lạnh và nóng để tắm cho Ngài. Cảnh Phật đản sanh với rồng phun nước này được ghi lại trong nhiều tác phẩm điêu khắc tại Lộc Uyển, một di tích Phật giáo quan trọng ở phía bắc Ấn Độ.
Theo các học giả Phật giáo, hai dòng nước lạnh và nóng tượng trưng cho vui buồn, sướng khổ của cuộc sống con người và mọi người trên thế gian này phải đón nhận. Người nào có thể chịu đựng cả cảnh thuận và nghịch với tâm thản nhiên và tự tại thì có thể trở thành Phật.
Khi thực hiện lễ tắm Phật, điều quan trọng nhất là chúng ta phải tập trung vào việc gội sạch thâm tâm để tâm hồn trở nên nhẹ nhõm, mát mẻ và an vui. Khi múc nước lên vai phải của Phật, chúng ta nên cầu nguyện rằng dù gặp chuyện vui mừng, thịnh vượng thì tâm vẫn bình thản. Khi múc nước lên vai trái của Phật, chúng ta nên tâm niệm rằng dù gặp nghịch cảnh, khổ đau, tâm vẫn yên bình và bình an.
Nếu bạn không theo đạo Phật, khi tham gia lễ tắm Phật có thể sẽ thắc mắc: "Nước tắm Phật trong Lễ Phật Đản gồm những gì?"
Theo một số nhà sư, nước tắm Phật là một loại nước sạch thơm, thanh khiết, được pha trộn với nhiều loại tinh dầu và hương hoa thơm. Nước này được đựng trong các bình sạch để tắm cho Phật.
Buổi sáng lễ tắm Phật, các Phật tử sẽ trang trí cờ, đèn và thiết lập đàn tràng có bồn tắm ở nơi thanh tịnh, trang hoàng trang nghiêm, đẹp thơm (thường đặt ngay dưới điện Phật). Sau đó, chúng ta sẽ cung kính dâng hương hoa và tịnh phẩm lên Đức Phật với tấm lòng nhất tâm hướng Phật để tâm hồn được thanh thản và trọn vẹn.
Trong lễ tắm Phật, chúng ta sẽ lần lượt xếp hàng để tưới nước thơm lên tượng Phật, với ý nghĩa tẩy rửa tâm hồn để trở nên thanh thản và tịnh khiết. Điều khó nhất trong lễ tắm Phật là làm sao để "thân hành, khẩu phát, ý nghĩ thanh tịnh", tránh mang đến nỗi khổ niềm đau cho chúng ta và mọi người.
Khi tắm Phật, các nhà sư sẽ tưới nước thơm từ trên đầu tượng Phật xuống (hàm ý gội đầu). Còn chúng ta, tuỳ vùng miền và chùa đền, có thể sẽ dội nước từ đỉnh đầu xuống vai, chân, tay tượng Phật. Cũng có nơi, chúng ta chỉ dội nước từ hai hai và thân tượng để tôn kính Phật.
Sau khi tham dự lễ tắm Phật, chúng ta sẽ cảm nhận được sự thanh tịnh "3 nghiệp thân - khẩu - ý". Mỗi người sẽ bớt đi những tật xấu, sống hòa thuận và dung hòa với mọi người trong bình an và hạnh phúc.
Theo các nhà sư, nếu vì lý do nào đó mà chúng ta không thể tham gia lễ tắm Phật, thì cũng không nên buồn bực. Bởi lễ tắm Phật chỉ tẩy rửa được chất bẩn bên ngoài tượng Phật, còn cốt lõi của việc tắm Phật là tắm Phật tại Tâm, nhằm rửa sạch mọi phiền não, tham lam, sân hận, đố kỵ, cấu uế, mất mát, đau đớn... để tâm hồn trở nên thanh tịnh, nhẹ nhõm.
Nước tắm Phật sau lễ có thể được chia sẻ hoặc vẩy lên mọi người với tâm niệm mang lại bình an và sức khỏe cho chính mình và chúng sinh. Nhiều người còn thường thực hiện cách thoa nước tắm Phật lên đầu bằng hai ngón tay hoặc mang nước về nhà để thu vận may mắn và cát tường.
Hãy cùng tận hưởng nghi lễ tắm Phật trong Lễ Phật Đản để tâm hồn trở nên thanh tịnh và tìm thấy niềm an lành thực sự trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta.