Ngọc Hoàng Thượng đế (玉皇上帝), còn được gọi là Ngọc Hoàng Đại Đế (玉皇大帝), Ngọc Hoàng, Ngọc Đế hoặc Ông Trời, là danh hiệu của vị vua tối cao trên bầu trời, là chủ của vạn vật trong đạo giáo tại Trung Quốc, Triều Tiên và Việt Nam.
Tên gọi
Ngọc Hoàng có nhiều tên gọi khác nhau như Hạo Thiên Thượng Đế (昊天上帝), Ngọc Hoàng Đại Đế (玉皇大帝), Ngọc Đế (玉帝), Ngọc Hoàng (玉皇), Hạo Thiên Kim Khuyết Chí Tôn Ngọc Hoàng Đại Đế (昊天金闕至尊玉皇大帝), Huyền Khung Cao Thượng Ngọc Hoàng Đại Thiên Đế (玄穹高上玉皇大天帝), Ngọc Hoàng Đại Thiên Tôn Huyền Linh Cao Thượng Đế (玉皇大天尊玄靈高上帝), hay dân gian gọi là Thiên Công (天公, Ông Trời).
Vị thần tối cao
Theo truyền thuyết, Ngọc Hoàng Thượng Đế không chỉ thống trị con người mà còn quản lý Tam giáo Nho, Lão, Thích cùng với các vị thần tiên của ba đạo này, cũng như các thiên thần, địa kỳ, người, quỷ đều thuộc quyền thống quản của Ngài. Với vai trò của mình, Ngọc Hoàng cũng kiểm soát sự hưng long, suy bại, tốt xấu, phước họa trong vũ trụ vạn vật. Trong các kinh điển của đạo giáo, Ngài được coi là một vị thần linh tối cao, chỉ thấp hơn Tam Thanh Tôn Thần.
Truyền thuyết về Ngọc Hoàng
Theo truyền thuyết dân gian, Ngọc Hoàng Thượng Đế không chỉ thọ mạng Thiên Tử thống trị con người, mà còn cai quản cả Tam giáo Nho, Lão, Thích cùng với các thiên thần, địa kỳ, người, quỷ. Ngoài ra, Ngọc Hoàng Thượng Đế còn được cho là quản lý về học vụ, thương vụ, công vụ, nông vụ, việc địa phương và cõi âm. Theo lý luận của đạo giáo, Trời có 13 tầng, mỗi tầng có 3 vạn dặm. Ngọc Hoàng Đại Đế là vị thần linh tối cao vô thượng trong vũ trụ, mà các vị thần linh phải vâng lệnh.
Ngọc Hoàng Thượng đế trong văn hóa Việt Nam
Trong văn hóa Việt Nam, Ngọc Hoàng Thượng đế được thờ trong đạo Mẫu và được gọi là Vua cha Ngọc Hoàng, là cha của Thánh Mẫu Liễu Hạnh. Theo truyền thuyết dân gian, Ngọc Hoàng là nguồn gốc mọi sự sống và công bằng. Người ta coi Ngọc Hoàng như một con người, vua của các vua. Ngài có quyền phạt kẻ xấu và ban thưởng người tốt.
Ở Việt Nam, có nhiều di tích thờ Ngọc Hoàng Thượng đế, như Đền Đậu An, Điện Bồ Hong và Chùa Vân An. Các di tích này là nơi thờ Ngọc Hoàng cùng các thiên thần và quan thế âm Bồ Tát. Mỗi năm vào ngày mùng 9 tháng Giêng, ngày sinh của Ngọc Hoàng Thượng đế, các đạo quán và gia đình lớn nhỏ đều tổ chức lễ hội để cầu nguyện phước lành.
Như vậy, Ngọc Hoàng Thượng đế là vị vua tối cao trong đạo giáo, đại diện cho sự công bằng và quyền năng của Trời. Với vai trò của mình, Ngọc Hoàng kiểm soát và thống trị cả vũ trụ và con người.