Ăn chay đã trở nên phổ biến ở nhiều nơi trong thời gian gần đây. Có rất nhiều lý do được đưa ra để giải thích cho việc: con người nên sử dụng những thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật hơn là động vật.
Tại sao chúng ta nên ăn chay?
Có 3 lý do chính tại sao chúng ta lại ăn chay hoặc lựa chọn một chế độ ăn dựa trên thực vật. Những lí do này sẽ phần lớn liên quan đến lý do cá nhân, cộng đồng, môi trường và lý do đạo đức.
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng các sản phẩm từ động vật, đặc biệt là những sản phẩm từ những trang trại chăn nuôi tập trung quy mô lớn, sẽ chứa nhiều chất hóa học không mong muốn như thuốc kháng sinh. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng thuốc kháng sinh sử dụng cho động vật sẽ dẫn đến sự phát triển của các vi khuẩn kháng kháng sinh ở người. Không chỉ vậy, các nhà khoa học còn phát hiện ra nhiều lợi ích về mặt sức khỏe của một chế độ ăn chay khoa học và đầy đủ dinh dưỡng.Các chế độ ăn này sẽ giúp hỗ trợ giảm cân và giảm nguy cơ béo phì và một số bệnh mãn tính như tiểu đường loại 2, bệnh tim và ung thư.
Xét trên khía cạnh môi trường, nhiều người không ủng hộ một nền nông nghiệp được công nghiệp hóa do những ảnh hưởng xấu của nó lên môi trường đất, nước và không khí. Cụ thể hơn, phân bón từ các trại chăn nuôi tập trung có thể tàn phá các mạch nước ngầm. Từ đây, phân bón sẽ trôi ra đại dương và góp phần tạo nên các “vùng chết”- những khu vực ở đại dương không có sự sống do thiếu oxy. Hơn thế nữa, các trang trại chăn nuôi tập trung và gia súc tạo ra nhiều khí thải nhà kính, bao gồm khí metan, oxit nitơ và cacbon đioxit. Đây là những tác nhân chủ yếu gây ra thay đổi khí hậu.
Một số người chọn ăn chay như một cách để bảo vệ động vật. Các trang trại chăn nuôi tập trung thường nuôi nhốt rất nhiều động vật trong điều kiện sống tồi tệ và chật hẹp cũng như giết mổ chúng để lấy thịt trong thời gian rất ngắn. Nhiều người cũng cảm thấy rằng việc vắt sữa bò từ những bò mẹ mới sinh con và tách bê con khỏi mẹ ngay khi mới đẻ cũng đi ngược với nhân đạo.
Ngoài ra, nhiều người thấy rằng chế độ ăn chay sẽ tiêu tốn ít chi phí hơn hoặc đơn giản, họ thích ăn đồ ăn chế biến từ thực vật.
Vì những lý do trên, lựa chọn ăn chay sẽ phù hợp cho các mục tiêu và giá trị đạo đức mà bạn hướng tới.
Ăn chay lacto-ovo
Một số người cho rằng chế độ ăn chay lacto-ovo là kiểu ăn chay truyền thống nhất. Cụ thể hơn, chế độ ăn này không ăn thịt hay cá (các sản phẩm có nguồn gốc từ động vật) nhưng vẫn sử dụng trứng và các sản phẩm bơ sữa.
"Lacto" ở đây đề cập tới sữa bò hay các sản phẩm bơ sữa. Đây là một từ xuất phát từ tiếng Latinh, có nghĩa là sữa. Chỉ có động vật có vú như bò hay con người là có thể tạo ra sữa. Trong khi đó, "ovo" đề cập tới trứng và đây cũng là một từ có gốc Latinh.
Với một số người theo đạo Hindu hay đạo Phật, tôn giáo chính là lý do họ tuân thủ chế độ ăn chay lacto-ovo.
Chế độ ăn chay lacto
Chế độ ăn chay lacto là một chế độ ăn dựa trên thực vật nhưng vẫn bao gồm các sản phẩm bơ sữa như phô mai, bơ lạt, kem chua, sữa chua và kem. Chế độ ăn này không bao gồm thịt bò, thịt lợn, thịt gà và cá cũng như trứng.
Giống như chế độ ăn lacto-ovo, những người tuân thủ chế độ ăn chay lacto cũng có những lý do tôn giáo hoặc văn hóa riêng. Chế độ ăn này khá phổ biến với những tín đồ của Hindu giáo, đạo Phật và Kỳ Na giáo.
Chế độ ăn chay ovo
Ngược lại, chế độ ăn chay ovo thì không bao gồm các sản phẩm bơ sữa, nhưng lại có trứng. Bên cạnh việc loại bỏ thịt và cá, chế độ ăn ovo cũng loại bỏ hoàn toàn sữa và các chế phẩm từ sữa như phô mai, bơ lạt, kem chua, sữa chua và kem.
Chế độ ăn bán chay
Chế độ ăn bán chay là một chế độ ăn linh hoạt và có phần đơn giản hơn so với các kiểu ăn chay truyền thống. Tuy chế độ ăn này vẫn chú trọng vào thực vật, một lượng nhỏ đồ ăn chế biến từ động vật vẫn được cho phép.
Cụ thể hơn, chế độ ăn này dựa phần lớn vào thực vật nhưng vẫn bao gồm một lượng giới hạn thịt động vật và các sản phẩm khác từ động vật như trứng và sữa.
Các nguyên tắc chính của chế độ ăn này bao gồm tiêu thụ các sản phẩm thực vật nguyên bản, coi thực vật là nguồn cung cấp protein chính cho cơ thể thay vì động vật, hạn chế đường và thực phẩm đã qua chế biến và thỉnh thoảng kết hợp thịt và các sản phẩm từ động vật.
Một người theo chế độ bán chay trên lý thuyết sẽ không phải là một người ăn chay do họ vẫn tiêu thụ một lượng nhỏ thịt động vật. Có thể nói, chế độ ăn này xuất phát từ lý do cá nhân.
Chế độ ăn chay Pescatarian
Chế độ ăn chay pescatarian (có nghĩa là cá) là một chế độ ăn dựa trên thực vật nhưng vẫn bao gồm cá. Cụ thể hơn, một người tuân theo chế độ ăn này sẽ tiêu thụ các sản phẩm từ cá và hải sản, thủy sản như cá ngừ, cá hồi hay sushi nhưng sẽ loại bỏ các loại thịt khỏi thực đơn của họ.
Tuy nhiên, những người theo chế độ ăn này có thể tùy chọn ăn trứng và các sản phẩm bơ sữa. Điều này dựa hoàn toàn vào mong muốn của họ.
Có thể thấy, chế độ ăn pescatarian mang lại nguồn acid béo omega-3 từ thủy hải sản rất có lợi cho sức khỏe mà những chế độ ăn chay thông thường không đáp ứng được.
Chế độ ăn thuần chay
Chế độ ăn thuần chay loại bỏ hoàn toàn các sản phẩm từ động vật, bao gồm cả thịt, cá, sữa và các chế phẩm từ sữa cũng như trứng. Thậm chí, một số người theo chủ nghĩa thuần chay không tiêu thụ mật ong vì họ coi chúng là sản phẩm từ động vật.
Đạo đức là nguyên nhân tại sao một số người ăn thuần chay.
chế độ ăn thuần chay dựa hoàn toàn vào thực vật như hoa quả, rau củ, ngũ cốc, các loại hạt và các cây họ đậu như đậu Hà Lan hay đậu lăng. Bên cạnh các thực phẩm chay thông thường, những người tuân thủ chế độ ăn này còn có thể kết hợp một số thực phẩm làm từ thực vật để thay thế cho các sản phẩm động vật như sữa chay, trứng chay hay các thực phẩm thay thế thịt như đậu phụ, tương nén, mì căn và mít non.
Điểm đặc biệt của chế độ ăn thuần chay là những cá nhân tuân thủ nó thường sẽ áp dụng quy tắc: Không động vật lên mọi mặt của đời sống. Để dễ hiểu hơn, một người ăn thuần chay thường sẽ tránh tiêu thụ các loại mỹ phẩm, quần áo hay giày dép có chiết suất từ động vật hay được thử nghiệm lên động vật.
Tuy vậy, chế độ ăn thuần chay thường thiếu một số dưỡng chất và vì lý do này, các chuyên gia dinh dưỡng thường khuyến cáo những người ăn thuần chay bổ sung thêm một số loại vitamin và khoáng chất như vitamin B12, sắt, axit béo omega-3, kẽm...
Cách lựa chọn một chế độ ăn chay cho bản thân
Khi lựa chọn ăn chay, bạn cần cân nhắc các yếu tố như tính bền vững, chi phí và giá trị dinh dưỡng.
Khi xét đến tính bền vững, bạn nên cân nhắc các giá trị và mục tiêu bạn hướng đến. Nếu một chế độ ăn không phù hợp với lối sống của bạn cũng như không gắn liền với những giá trị mà bạn mong muốn, sẽ khó để tuân thủ chế độ ăn này trong thời gian dài.
Tổng kết
Ăn chay là một chế độ ăn dựa trên thực vật và có thể bao gồm một số sản phẩm từ động vật tuỳ thuộc vào kiểu ăn chay. "Chế độ ăn dựa trên thực vật có thể cải thiện sức khỏe, giúp bảo vệ môi trường và hỗ trợ phát triển động vật". Các kiểu ăn chay đa phần đều không bao gồm thịt. Tuy vậy, một vài chế độ ăn có thể bao gồm trứng, cá hay các sản phẩm bơ sữa. Chỉ riêng chế độ ăn bán chay, tuy vẫn tập trung vào thực vậy, có bao gồm một lượng nhỏ thịt động vật.
Cảm ơn bạn đã dành thời gian để đọc hết bài viết này. Hãy để lại bình luận, thắc mắc hay một vài dòng cảm nhận, mình sẽ rất vui được đón nhận ý kiến và chia sẻ cùng mọi người, rút kinh nghiệm cho các bài viết sau hay hơn, chất lượng hơn.
Đừng quên theo dõi Instagram, YouTube và fanpage ngockhanhday.
Love you, Ngọc Khánh.