Trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta thường thấy hình ảnh 3 chú khỉ che mắt, che tai, che miệng. Ban đầu, người ta có thể hiểu rằng những tượng này chỉ muốn chúng ta tránh nhìn thấy, nghe thấy và nói về những điều xấu trong cuộc sống, sống trong thế giới của riêng mình và không quan tâm đến người khác.
Tuy nhiên, ý nghĩa của hình tượng 3 chú khỉ này là rất sâu sắc và mang lại một triết lý sống đẹp. Trong cuộc sống, chúng ta thường phải đối mặt với những điều sai trái, thị phi, nhiễu nhương. Nếu ai cũng chỉ "che mắt, che tai, che miệng", thì xã hội, cộng đồng, gia đình và bản thân mỗi người sẽ đi đến đâu? Và nếu chúng ta mãi mãi "bịt tai, bịt mắt, bịt miệng" suốt đời, liệu cuộc sống có còn ý nghĩa?
Hình tượng 3 chú khỉ "không nhìn, không nghe, không nói" này có nhiều lý giải đa dạng. Một lý giải cho rằng bức tượng này xuất phát từ Ấn Độ vài ngàn năm trước. Ban đầu, nó được khắc họa dựa trên thần Vajrakilaya - một vị thần có 6 tay. Thần Vajrakilaya đôi khi được vẽ với tay bịt tai, mắt và miệng để răn dạy chúng sinh không nhìn thấy điều xấu, không nghe thấy điều xấu và không nói điều xấu.
Một lý giải khác cho rằng bộ tượng này bắt nguồn từ tư tưởng "tam không" của Nhật Bản. Ở đền Toshogu, thành phố Nikko, Nhật Bản, vẫn còn tồn tại một bức điêu khắc cổ của 3 chú khỉ với tên gọi là Mizaru, Kikazaru và Iwazaru. Mizaru có nghĩa là "bịt mắt", Iwazaru có nghĩa là "bịt miệng" và Kikazaru có nghĩa là "bịt tai". Những tên này có liên quan đến chữ "saru" trong tiếng Nhật, có nghĩa là con khỉ. Ý nghĩa của từng con khỉ là "tôi không nhìn điều xấu", "tôi không nói điều xấu" và "tôi không nghe điều xấu".
Ngoài ra, người Nhật còn có một cái nhìn sâu xa hơn về "ba ông khỉ thông thái", đó là "bịt mắt để dùng tâm mà nhìn", "bịt tai để dùng tâm mà nghe" và "bịt miệng để dùng tâm mà nói". Khi tâm trí ở trạng thái tĩnh lặng, không bị ảnh hưởng bởi những điều xấu từ mắt, tai và miệng, tâm sẽ phát sinh những điều thiện và người ta sẽ sống và hành động theo ý nghĩa.
Tư tưởng "tam không" này cũng tương đồng với tư tưởng của Khổng Tử. Khổng Tử đã trả lời rằng đạo nhân là "không nhìn điều sai, không nghe điều bậy, không nói điều trái, không làm điều quấy". Hình ảnh 3 chú khỉ cũng nhắc nhở chúng ta về việc kiểm soát tâm hồn, không để tâm trí bất an và suy nghĩ lơ mơ, giống như con khỉ thích chạy lăng xăng.
Con người theo bản chất là tò mò, muốn biết tất cả mọi chuyện về mọi người, dù có liên quan hay không. Tuy nhiên, việc nghe, nhìn và nói về chuyện của người khác chỉ làm mất thời gian và làm cho bản thân trở nên xấu xí. Việc quan tâm đến chuyện người khác thường không tập trung vào điều tốt đẹp.
Do đó, việc nghe, nhìn và nói đều cần phải chọn lọc để giữ cho tâm hồn bình yên. Khi nhận thức về thế giới thông qua việc nghe, nhìn và nói trở nên tinh tế và sâu sắc, con người có thể quan sát và đánh giá mọi vấn đề một cách toàn diện. Hình ảnh "ba ông khỉ thông thái" mang đến những tri thức sâu sắc như vậy...
Hoa xuân ca - Nhóm 5 dòng kẻ
Bích Ngọc