Khi nhắc đến triều đại Nguyễn (1802-1945), chúng ta không thể không nhắc đến những dấu ấn mà nhà vua để lại trong nhiều lĩnh vực, bao gồm cả Phật giáo. Vị hoàng đế Nguyễn đã xây rất nhiều chùa trên khắp đất nước, đặc biệt là ở kinh đô Huế. Trong số đó, có một ngôi chùa Quốc Ân Khải Tường nằm ở Gia Định (Thành phố Hồ Chí Minh ngày nay), là ngôi chùa duy nhất ở miền Nam.
Theo tư liệu lịch sử Đại Nam thực lục, việc xây dựng chùa Khải Tường được ghi nhận như sau: "Vua bảo xây dựng chùa Khải Tường tại vị trí cũ của Tống Quốc công phu nhân ở ngoại thành Gia Định". Vua đã chỉ định quan địa phương tìm kiếm vị trí này và sau đó xây dựng ngôi chùa với kinh phí 300 lạng bạc.
Sau năm 1835, chùa Khải Tường đã được tu sửa dưới triều Minh Mạng. Và khi vua Thiệu Trị qua đời, việc tụng kinh ở chùa này được tiếp tục trong 7 ngày 7 đêm.
Từ những thông tin trên, chúng ta có thể rút ra một số điểm chính về chùa Khải Tường:
- Chùa này được xây dựng từ năm 1832.
- Nằm ở vị trí lân Tân Lộc, phía trong thành Gia Định.
- Đây là một ngôi chùa quan trọng trong hệ thống các chùa quốc tự của triều Nguyễn.
Tuy nhiên, từ các tài liệu lịch sử trước đây, không có sự đề cập đến chùa Khải Tường. Điều này có thể là do các tác phẩm này được viết hoặc phổ biến trước khi chùa được xây dựng hoặc tác giả đã qua đời trước khi chùa Khải Tường được ngự chế.
Một số nhà nghiên cứu đưa ra giả thuyết rằng chùa Khải Tường có thể nằm ở vị trí của nhà thờ Đức Bà ngày nay. Một tác phẩm văn hóa thành phố Hồ Chí Minh cũng đề cập đến một ngôi chùa Việt Nam trên đường Catinat (nay là Đồng Khởi), và ngôi chùa này có thể là chùa Khải Tường.
Dù cho chính xác vị trí chính xác của chùa Khải Tường là ở đâu, chúng ta cần gìn giữ những di vật còn lại của ngôi chùa này. Hiện nay, tượng "Ông Phật lớn" đang được trưng bày tại Bảo tàng Lịch sử Việt Nam tại Thành phố Hồ Chí Minh. Việc trưng bày tấm biển "Quốc Ân Khải Tường Tự" cùng với tượng này tại Bảo tàng sẽ giúp mọi người hiểu thêm về lịch sử và tâm linh của ngôi chùa này.
Đồng thời, tôi cũng đề xuất xây dựng một ngôi chùa mới mang tên "Quốc Ân Khải Tường" trong khuôn viên của Thảo Cầm Viên khi nơi này được di dời. Điều này sẽ tạo nên một biểu tượng văn hóa truyền thống và tâm linh của Thành phố Hồ Chí Minh, và sẽ là một niềm tự hào cho cả Thành phố và Việt Nam.
Chùa Khải Tường là một ví dụ sâu sắc về quyền tự chủ và độc lập. Khi đất nước mất đi sự độc lập, tất cả những giá trị văn hóa và tâm linh của dân tộc sẽ bị hủy hoại. Chúng ta phải học từ lịch sử và tự hào về quá khứ của mình, và tôn trọng những di vật và di sản văn hóa của đất nước.