Giới thiệu
Nhà văn Phan Việt là một tác giả nổi tiếng với lối viết mới lạ và độc đáo, không giống bất kỳ ai khác. Với những cuộc trò chuyện chân thực và tự nhiên, chị tạo nên một cảm giác như không che giấu bản thân, không giữ kín. Những thông điệp của chị truyền đến người nghĩa hẹn khá nhiệt tình.
Chuyện ngày kia
Một ngày đẹp trời, tôi đã có cơ hội gặp gỡ nhà văn Phan Việt trong một buổi giao lưu với chủ đề "Sống và lập nghiệp". Mặc dù buổi trò chuyện này hướng đến đối tượng trẻ hơn, những sinh viên và những người mới bắt đầu cuộc sống, nhưng tôi vẫn cảm thấy hào hứng và hủy bỏ những sự kiện khác để tham gia. Lý do đơn giản là nhân vật chính của buổi giao lưu là nhà văn Phan Việt, cùng với một tiến sĩ trẻ tuổi.
Tôi ngồi trên gác xếp máy ảnh nhằm có cái nhìn sâu hơn về chị. Như thường lệ, số lượng người tham dự không quá đông đúc, nhưng mọi người đều chăm chú và hứng thú với cuộc trò chuyện. Buổi chiều trở nên đẹp hơn trong không gian ấm cúng của quán cà phê sách, những ánh đèn vàng lung linh thay thế cho ánh nắng dần tắt. Tâm trạng của tôi bắt đầu trôi theo những chia sẻ của Phan Việt. Tôi đã tiếp cận chị một cách gần gũi hơn sau những trang sách đã đọc, những câu chuyện chị đang tâm sự.
Chặng đường văn chương
Tôi vẫn còn nhớ khi cuộc vận động sáng tác "Văn học tuổi 20" lần 3 năm 2005 kết thúc, tên Phan Việt đã được nhắc đến với giải Nhì cùng tập truyện không được coi là nghiêm túc: "Phù phiếm truyện". Lúc đó, tác giả không có mặt để nhận giải. Mọi người tò mò hỏi nhau, Phan Việt là ai, nam hay nữ, từ đâu đến với cuộc thi này?
Sau buổi trao giải ồn ào, mới hay Phan Việt đang theo học chương trình tiến sĩ tại Đại học Chicago, chuyên ngành công tác xã hội. Chị không phải là người ngoại đạo trong việc viết, đã từng có thơ và truyện đăng trên các tờ báo.
Trong thời gian là sinh viên Đại học Ngoại thương, Phan Việt đã viết rất nhiều, mặc dù không nhiều người biết. Lý do là vì chị viết bằng tiếng Anh, cả truyện và các bài bình luận cho Vietnam News. Do đó, tên Phan Việt chưa có trong tầm nhìn của nhiều người cùng thời, chỉ tồn tại trong vùng nhỏ số lượng người đọc.
Sự phát triển của văn chương
Tác phẩm "Phù phiếm truyện" mở ra một không gian mới, vượt ra khỏi ranh giới quen thuộc của văn chương Việt. Có thể nói, trước Phan Việt, chúng ta mới có Hồ Anh Thái, Phan Triều Hải và Dương Thụy đưa người đọc ra khỏi ranh giới, xa quê hương. Hồ Anh Thái và Phan Triều Hải thuộc thế hệ trước, còn Dương Thụy cùng thế hệ.
Nếu văn của Dương Thụy nhẹ nhàng, tươi trẻ và dễ tiếp cận, thì những bài viết của Phan Việt lại nặng nề và khó đọc hơn, khá kén người đọc. "Phù phiếm truyện" khác biệt so với các tác phẩm dự thi khác.
Bên cạnh cảm xúc và tâm lý, tác giả đã "nhồi" và "nén" vào truyện rất nhiều kiến thức lịch sử, xã hội học, văn hóa... Có những câu chuyện hoặc đoạn văn mang dáng dấp của tùy bút, bút ký hoặc tự truyện. Dường như Phan Việt viết một cách tự do và thoải mái, nhưng thực sự là đã chắc chắn và thông thạo việc "triển khai chiến thuật". Điều này có thể là điều mà một nhà khoa học, nhà nghiên cứu luôn thể hiện trong văn chương.
Sự tiếp nối
Sau cuộc vận động "Văn học tuổi 20", khi mọi người đang mong chờ một "cú đột phá" mới từ Phan Việt, chị lại im lặng. Một số người hoài nghi rằng chị có thể đã từ bỏ văn chương để theo đuổi những thứ khác. Nhưng thật không phải vậy. Phan Việt vẫn tiếp tục viết.
Cuốn tiểu thuyết "Tiếng người" ra đời trong tâm trạng đó, sau 3 năm kể từ khi tập truyện đầu tay "Phù phiếm truyện" được xuất bản. Cuốn tiểu thuyết này là một cái nhìn sâu sắc vào cuộc sống của một cặp vợ chồng trẻ sống ở Mỹ trở về Hà Nội. Với tay nghề nhà văn của một tiến sĩ về công tác xã hội, Phan Việt đã khám phá những ẩn ức khó nói của người trẻ dưới mái nhà ngày nay. Cuốn sách này nặng nề hơn rất nhiều so với chỉ là chuyện hôn nhân và ngoại tình.
Đó là tác phẩm thứ hai của Phan Việt, mà chị cho rằng nó có vị trí đặc biệt trong sự nghiệp văn chương của mình, mặc dù có thể không phải là tác phẩm xuất sắc nhất. Trong "Tiếng người", Phan Việt đã học được rằng bất cứ khi nào nhà văn sử dụng ngôn từ một cách có ý chí và áp dụng các khái niệm vào cuộc sống của cuốn sách, anh ta sẽ không còn đáng tin.
Tiếp theo đó, bằng giọng văn tỉnh táo, mạnh mẽ và chặt chẽ, Phan Việt tiếp tục giữ lấy lòng độc giả khó tính bằng tập truyện "Nước Mỹ, Nước Mỹ". Tôi quan sát và nhận thấy rằng văn chương Việt không có nhiều tác giả viết những câu văn độc lập, đủ để trở thành danh ngôn, để người đọc có thể ghi lại trong sổ tay như các tác phẩm của các nhà văn ngoại quốc. Có thể Nguyễn Khải là một trong số ít những nhà văn trước đây làm được điều này. Và hiện nay, tác giả trẻ, Phan Việt, là một trong số đó.
Sự phát triển tiếp theo
Mọi người đã nghĩ rằng những tác phẩm văn chương sẽ tiếp tục ra đời một cách liên tục. Nhưng thật không ngờ, Phan Việt đã có một sự thay đổi bất ngờ. Đến lượt là "Một mình ở Châu Âu", "Xuyên Mỹ" và "Về nhà", tạo nên bộ sách mang dạng "á văn chương" và được gọi là "Bất hạnh là một tài sản". Giữa thời đại của sách du ký nổi lên, ba tác phẩm này vẫn giữ một phần du ký, và thậm chí còn hơn cả với sự sâu lắng. Tôi gọi nó là du ký của tâm hồn. Tức là sau khi tìm hiểu sâu về tâm lý nhân vật và vấn đề xã hội, Phan Việt trở lại với tâm hồn của chính mình, bằng cách sử dụng "lưỡi dao" quen thuộc. Đây không hề dễ dàng, và không ai cũng đủ can đảm để làm điều đó.
Với sự táo bạo này, Phan Việt đã thể hiện sự yêu sách cao cả và niềm tin tích cực trong cuộc sống, chính là thông điệp chính của bộ sách "Bất hạnh là một tài sản". Tôi có thể tiếp cận bộ sách từ góc nhìn văn chương, vì nó không thiếu sự phong phú trong việc sử dụng ngôn ngữ, hoặc từ góc nhìn kỹ năng và tâm lý về hôn nhân, vì nó chứa đựng những giải thích khoa học và thực tế. Phan Việt khéo léo dẫn dắt người đọc qua những góc cạnh khác nhau, tạo ra cảm giác chềnh vềnh và hồi hộp. Chị không chỉ dẫn dắt, chị còn trải ra và điều khiển người đọc, đồng hành cùng những cung bậc tâm trạng của chị.
Tôi thích cách Phan Việt nhìn những vấn đề từ góc nhìn tích cực, như chính thông điệp của bộ sách. Nghĩa là, mọi điều đã qua đời của ai đó đều là tài sản của chính họ, nếu họ biết nhìn nhận theo hướng tích cực.
Sự hoàn mỹ trong sự nghiệp
Hiện tại, nhà văn Phan Việt là Phó Giáo sư, Tiến sĩ, giảng dạy tại Mỹ và làm công việc nghiên cứu. Chị là người có khả năng kết hợp công việc với sự đam mê cá nhân. Sau khi hoàn thành bằng tiến sĩ và tìm được chỗ đứng trong giới trí thức tại Mỹ vào thời điểm khó khăn nhất của hôn nhân, Phan Việt tiếp tục viết sách và thường xuyên tham gia các dự án văn chương khác như biên tập và dịch sách.
Chị cũng là người hiệu đính tiểu thuyết "Suối nguồn" của Ayn Rand, cuốn tiểu thuyết kinh điển gần 1.200 trang được xếp hạng là một trong những tiểu thuyết hay nhất thế kỷ XX do độc giả bình chọn theo khảo sát của New York Time. Ngoài ra, chị còn là người sáng lập tủ sách "Cánh cửa mở rộng" cùng với giáo sư toán học Ngô Bảo Châu, đã giới thiệu nhiều đầu sách quý giá từ khắp thế giới cho độc giả Việt Nam.
Trong những năm qua, Phan Việt thường xuyên di chuyển giữa Mỹ và Việt Nam, kết hợp công việc giảng dạy và các dự án cá nhân. Trong cuộc sống bận rộn, chị vẫn luôn tìm thời gian để chia sẻ với độc giả. Khi được hỏi về cách "duy trì đam mê" trong viết sách, chị nói: "Cuộc sống luôn có những chuyện xảy ra, vì vậy câu chuyện sẽ không bao giờ kết thúc. Chỉ có nhà văn mới có thể cảm nhận những câu chuyện đó. Vì vậy, tôi cố gắng bảo vệ bản thân để luôn yêu cuộc sống, để viết."