Ý nghĩa ngày Đức Phật xuất gia là một trong những khía cạnh đáng chú ý về cuộc sống của Đức Phật. Với sự nhiệt thành và tích cực, Đức Phật đã trở thành vị giáo chủ hoạt động trên toàn thế giới. Mỗi ngày, Ngài dành thời gian cho công việc đạo pháp và chỉ dừng lại để quan tâm đến một số nhu cầu vật chất. Cuộc sống của Ngài được tổ chức rất có qui tắc và có mục đích. Với tâm thiền nhập định và chứng nghiệm Niết-Bàn, Đức Phật cống hiến cho việc phục vụ và giúp đỡ mọi người trên khắp thế giới. Với khả năng giác ngộ, Ngài cố gắng để đưa mọi người ra khỏi vòng xoắn của cuộc sống đầy phiền não.
Buổi sáng: Tế độ và dẫn dắt
Mỗi buổi sáng, Đức Phật dùng thiên nhãn để quan sát thế giới, tìm hiểu những ai đang cần sự giúp đỡ tinh thần. Ngài không đợi yêu cầu mà tự mình đến để hướng dẫn họ trên con đường đúng đắn. Đôi khi, Ngài đi bộ, còn đôi khi sử dụng sức mạnh siêu nhiên để bay trên không trung. Trong hành trình, Ngài đã gặp gỡ những người xấu xa và tàn bạo như Angulimala và Dạ Xoa, cũng như những người có lòng thành như Visakha và Anathapindika. Đồng thời, Đức Phật cũng dẫn dắt những người như Sariputta và Moggallana trên con đường tăng trưởng đạo pháp.
Buổi trưa: Nghỉ ngơi và định thần
Buổi trưa, sau khi giảng dạy hay gọi mời chư vị đệ tử, Đức Phật trở về tịnh thất để nghỉ ngơi. Nếu muốn, Ngài sẽ nằm nghiêng mình và định thần. Khi Ngài thức dậy, Ngài sẽ thực hiện Đại Bi Định và sử dụng Phật nhãn để quan sát thế giới, đặc biệt là các vị tỳ kheo ẩn dấu trong rừng và các đệ tử xa xôi. Nếu có người ở xa cần sự giúp đỡ, Ngài sẽ dùng sức mạnh siêu nhiên để đến đó và cung cấp hỗ trợ tinh thần cần thiết.
Buổi chiều: Thuyết Pháp
Trong buổi chiều, thiền tín đến nghe Pháp từ Đức Phật. Với sự nhìn nhận tâm tánh và tình cảnh của mỗi người, Ngài thuyết pháp một cách đặc biệt. Dùng những ví dụ và hình ảnh từ cuộc sống hàng ngày, Đức Phật giải thích giáo lý và hướng tới trí thức hơn là tình cảm. Đối với những người mới bắt đầu, Ngài nói về hạnh phúc và quy luật giới. Đối với những người tiến bộ hơn, Ngài nhắc nhở về nguy hại của sự gắn bó vật chất và hạnh phúc của sự từ khước. Còn với những người đã đạt đến trình độ cao, Ngài giảng về pháp Tứ-Diệu-Đế.
Buổi tối: Thiền định và giúp đỡ tinh thần
Từ sáu đến mười giờ tối, Đức Phật dành thời gian để nghe và giải đáp các thắc mắc, yêu cầu của Đạo hữu. Trong khoảng thời gian này, những vị thiên thần và thần hộ mà con người không thể nhìn thấy từ cảnh Trời đến thưa hỏi Đức Phật về Giáo Pháp. Một trong những trích dẫn phổ biến trong Kinh Sách là: "Lúc bấy giờ đêm đã khuya, một vị Trời có hào quang rực rỡ đến gần Đức Phật, cung kính đảnh lễ và đứng lại một bên". Trong thời gian này, Đức Phật giải đáp nhiều câu hỏi và thảo luận có trong Samyutta Nikaya.
Canh cuối cùng trong đêm, từ hai đến sáu giờ sáng, Đức Phật chia thành bốn phần. Đầu tiên, từ hai đến ba giờ, Ngài đi kinh hành. Từ ba đến bốn giờ, Ngài nằm định thần. Từ bốn đến năm giờ, Ngài thực hiện Đại Bi Định, biến tâm trí chúng sanh trở nên êm dịu. Sau đó, Ngài quan sát thế giới bằng Phật nhãn để tìm ra những ai cần sự giúp đỡ. Dù họ ở xa đến đâu, Ngài vẫn nhận ra và tự mình đến để hỗ trợ tinh thần.
Như vậy, một ngày của Đức Phật là một ngày của tất cả chúng sanh. Trái tim Như Lai chứa đựng tình yêu vô tận dành cho mọi người, không phân biệt cá nhân.
Trích: "Đức Phật và Phật Pháp", Phạm Kim Khánh chuyển dịch, Sài Gòn 1970