Đời sống là sự tương giao giữa con người và con người, cũng như con người và tự nhiên. Trong giáo lý của nhà Phật, có câu nói: "Phật pháp bất ly thế gian giác", đó là vì đức Phật sinh ra như một người bình thường, đã đạt đến sự giác ngộ ngay trong thế gian này và dạy cho nhân loại phương pháp để thoát khỏi khổ đau, đạt đến an bình và hạnh phúc trong cuộc sống hiện tại. Trong hàng ngàn lời giáo huấn mà đức Phật để lại, Lục Hòa được xem là một trong những phương pháp quan trọng nhất, mang đến an bình vững chắc cho từng cá nhân cũng như cộng đồng, để có một cuộc sống vững mạnh, ổn định và phát triển suốt đời. Pháp Lục Hòa không chỉ dành cho những người tu sĩ mà nó còn là cách "sống đẹp" dành cho mọi người, nếu chúng ta khéo léo áp dụng pháp Lục Hòa trong mọi môi trường từ gia đình, công việc, cả quốc gia cho đến toàn nhân loại.
Lục Hòa - Sáu nguyên tắc chung sống hòa hợp
Trong kinh Nikaya, đức Phật đã dạy về pháp Lục Hòa, những nguyên tắc mà các Tỷ-kheo cần nhớ để áp dụng:
- Thân hòa đồng trú: Cùng sống hòa hợp với nhau.
- Khẩu hòa vô tranh: Tránh tranh cãi và xung đột.
- Ý hòa đồng duyệt: Đạt đến sự đồng lòng và tương thông trong suy nghĩ.
- Lợi hòa đồng quân: Chia sẻ và hỗ trợ nhau một cách bình đẳng.
- Giới hòa đồng tu: Tuân thủ các quy tắc và giới luật.
- Kiến hòa đồng giải: Chia sẻ tri thức và giải quyết vấn đề một cách hòa hợp.
Sự quan trọng của Lục Hòa trong đời sống
Để xây dựng một tổ chức hoặc tăng đoàn vững mạnh và bền vững, điều quan trọng nhất là sự hòa hợp và tôn trọng giữa các thành viên. Hình thức hòa hợp không chỉ đến từ bên ngoài mà còn phải thông qua lòng chân thành, quan tâm và chăm sóc bằng tấm lòng chân thành, giúp đỡ nhau trong những khó khăn và hỗ trợ trong công việc chung. Điều này đã được Hòa thượng Làng Mai miêu tả bằng hình ảnh "đi như một dòng sông". Trong một tự viện, cũng như trong các tổ chức, công ty hoặc nơi làm việc, mỗi người đến từ các vùng miền khác nhau, có hoàn cảnh khác nhau, do đó quan niệm, tâm tư, tình cảm, và lối sống cũng không giống nhau. Nếu chúng ta không thể sống "thân hòa cùng chung sống" khi làm việc và sống chung, khó lòng để giữ được sự an lành. Do đó, đức Phật đã dạy chúng ta phải sống thân hòa "cả trước mặt lẫn sau lưng", không phải giả vờ hòa đồng trước mặt mà sau lưng đâm sau, chê bai người khác.
Yếu tố thứ hai để có thể hòa hợp với mọi người trong một tập thể là lời nói. Dân gian từ xưa đã có câu ca dao: "Lời nói không mất tiền mua, lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau". Những người thường thốt lên những lời không hay thường tự biện hộ: "Tôi là người khẩu xà tâm Phật, miệng tuy nói vậy nhưng tâm không phải vậy". Tuy nhiên, trước khi miệng phát ra những lời không đẹp, thì tâm đã tạo ra những lời đó, những ngôn từ thô tục, ác độc. Lời nói có thể không gây tổn thương trực tiếp nhưng có thể gây sự đau lòng cho người khác. Vì vậy, chúng ta cần suy ngẫm và lựa chọn lời nói sao cho nhẹ nhàng và ý nghĩa, để sống trong tinh thần khẩu hòa vô tranh.
Một yếu tố quan trọng khác để có thể sống hòa hợp trong một tập thể là lòng từ bi và lòng tôn trọng. Chúng ta cần biết đến nhu cầu của mỗi người trong tổ chức, hiểu và chia sẻ với nhau một cách công bằng và tôn trọng. Trong một tổ chức, sẽ có những người già yếu, người cao lớn, người bị bệnh, người có nhu cầu về học hành, và người phải chăm sóc cho công việc khác nhau. Do đó, sự minh bạch là cần thiết, nhưng sự thông cảm, chia sẻ, yêu thương và tôn trọng lẫn nhau cũng là yếu tố quan trọng để mọi người có thể hỗ trợ lẫn nhau một cách hợp lý, phân chia công việc một cách công bằng trong tinh thần thanh tịnh và hòa hợp.
Lục Hòa - Bí quyết cho cuộc sống hòa thuận
Lục Hòa hay sáu nguyên tắc chung sống hòa hợp là con đường dẫn đến sự hòa thuận và an lạc không phân biệt tăng đoàn hay thế tục. Hai yếu tố quan trọng để Lục Hòa trở thành một phương pháp sống vững mạnh là lòng từ bi và trí tuệ. Thiếu hai yếu tố này, Lục Hòa chỉ còn là hình thức mà thiếu đi nội dung. Mỗi chúng ta phải tồn tại trong một tổng thể giữa bản thân và người khác, biết sống và sống đẹp để mang lại hạnh phúc cho bản thân và người khác. Chúng ta có thể khéo léo áp dụng Lục Hòa vào cuộc sống để hỗ trợ cho những người đồng phạm trên con đường giải thoát.
Ngày lạnh ở núi - Nhớ chùa xưa, 2021.
Tâm Biện