Kinh Di Giáo là bản kinh quan trọng ghi chép những lời dạy cuối cùng của đức Phật trước khi Ngài nhập Niết Bàn. Bản Hán văn do Pháp sư Cưu Ma La Thập vâng chiếu của Vua Đường Thái Tông dịch. Bản Việt dịch do Hòa Thượng Thích Tâm Châu dịch.
Kinh Di Giáo
Hán dịch: Đời Hậu Tần Tam Tạng Pháp Sư Cưu Ma La Thập Việt dịch: Hòa Thượng Thích Tâm Châu
Kinh Di Giáo: 1. Tựa Kinh
Đức Phật Thích-ca Mâu-ni, trước khi nhập diệt, đã thuyết pháp lần cuối cùng đến ông A-nhã Kiều-trần-như, đến khi thuyết pháp lần cuối cùng địa ốc Tu-bạt-đà-la. Khi những người đáng được độ đã độ hết rồi, ở giữa hai cây Sa-la, Ngài sắp nhập Niết-bàn. Lúc đó, nửa đêm tĩnh mịch, không một âm thanh nào vang vọng. Đức Phật đã truyền bá những lời dạy quan trọng nhất về giáo pháp cho đệ tử của Ngài.
Kinh Di Giáo: 2. Giữ Giới Luật
(Phần Chánh tông)
“Tỳ-kheo các ông! Sau khi ta nhập diệt, hãy tôn trọng và cung kính giới luật, như một nguồn sáng soi đường tối tăm, và như nguồn lợi của người nghèo. Hãy nhớ rằng giới luật là thầy của các ông, không khác gì ta còn ở trụ thế, không có sự khác biệt.
“Người giữ giới sạch sẽ không được tham gia vào việc buôn bán, mua bán đổi chác; mua đất đai, nhà cửa; nuôi dưỡng nô tì, vật nuôi với mục đích cá nhân. Hãy xa lánh những cây trồng quý giá và những thứ có giá trị, cũng như tránh xa ngọn lửa đốt cháy. Không đốn cây cỏ, cày ruộng, đào đất; không chế biến thuốc thang; không tin tướng đem lại điềm lành hoặc điềm xấu; không dựa vào sao trên trời để đánh giá vận mệnh. Không nên dựa vào xem ngày giờ tốt hay xấu.
“Hãy giữ sức khỏe, ăn uống đúng giờ và sống trong sạch. Hãy tránh tham gia vào công việc của người thường, không làm người truyền tin, không làm sứ giả. Hãy tránh những việc như luyện thuật, uống thuốc tiên; giao hảo với những người quý tộc, khinh thường những người thân cận, không thành sự gần gũi; không nên làm những việc lạ lùng để làm ấn tượng cho người khác. Đối với bốn điều cúng dường, phải biết điều chỉnh và không để thừa. Khi được cúng dường, không nên giữ lại cất dành.
“Đó là những chỗ quan trọng của việc giữ giới. Giới luật chính là cơ sở để giải thoát, được gọi là Tùy thuận giải thoát. Thần sắc giữ giới luật giúp sinh ra các môn thiền định và trí huệ giải khổ. Vì vậy, tỳ-kheo phải giữ giới sạch sẽ, không vi phạm hay lơ là. Nếu ai giữ trong sạch giới, chắc chắn sẽ được các công đức tỏa sáng. Ngược lại, nếu không giữ giới trong sạch, không có công đức lành nào. Hãy nhớ rằng, giới luật là nơi đáng tin cậy nhất để có thể tạo ra các công đức.”
Kinh Di Giáo: 3. Chế Tâm
“Tỳ-kheo các ông! Sau khi các ông đạt được giới, hãy kiểm soát năm căn, không để chúng làm mất tự do và trở thành ngọn đòn cho sự tham dục. Giống như người chăn bò dùng gậy để giữ bò, không để chúng diễn biến một cách tự do và xâm phạm ruộng đồng của người khác.
“Nếu không kiềm chế được năm căn, chúng sẽ không có giới hạn và không thể được kiểm soát, giống như con ngựa hoang không cương cố sẽ cuốn trôi con người vào cảnh chết chóc. Để trốn thoát sự hủy hoại của năm căn, hãy kiên nhẫn kiềm chế và không để chúng tự do. Nếu buông thả chúng, sẽ không mất thời gian lâu để chúng gây hại.
“Tâm chính là chủ của năm căn. Vì vậy, các ông cần khéo chế ngự tâm. Tâm thật sự đáng sợ, nguy hiểm hơn cả con rắn độc, thú dữ, người thù và ngọn lửa lớn. Những ví dụ này chỉ là một phần nhỏ. Nguy hiểm của tâm giống như con rắn độc trong tâm, như con trăn dữ ngủ trong nhà. Hãy sử dụng một cây gậy để đuổi nó ra khỏi tâm. Sau khi loại bỏ con rắn dữ đó, bạn mới có thể yên tâm ngủ. Nếu không loại bỏ được con rắn đó, việc ngủ là sự thiếu tự hổ thẹn.
“Hãy mặc lấy tư duy này như một bộ áo, nó là bậc trang sức hoàn hảo nhất. Tự hổ thẹn giống như một cây móc sắc, nó giúp kiểm soát việc làm sai trái. Tỳ-kheo cần luôn luôn biết tự hổ thẹn, không bao giờ lơ đễnh. Nếu rời bỏ tự hổ thẹn, tất cả công đức sẽ bị mất đi.
“Người biết xấu hổ mới có thể làm điều lành. Người không biết xấu hổ chẳng khác gì con thú hoang.”
Kinh Di Giáo: 4. Ăn Uống Có Tiết Độ
“Tỳ-kheo các ông! Khi ăn uống, hãy xem đó như việc dùng thuốc để chữa bệnh, dùng đúng lượng, chỉ để khỏi đói khát mà thôi.
“Như con ong hút mật, chỉ lấy nhụy hoa mà không làm tổn hại đến hương sắc. Tỳ-kheo cũng vậy, khi nhận lời cúng dường của người khác, chỉ cần đủ để khỏi đói khát, không được tham muốn nhiều, không gây hại đến lòng tốt của người. Giống như người thông minh biết lượng sức con bò kéo, không bắt con bò vượt sức.
Kinh Di Giáo: 5. Đừng Tham Ngủ Nhiều
“Tỳ-kheo các ông! Hãy sử dụng thời gian của mình để tu tập đạo, đừng lãng phí. Đừng bỏ qua buổi sáng sớm hoặc cuối tối, và hãy dành thời gian giữa nửa đêm để tụng kinh và nhận biết bản thân mình. Đừng để mê man trong giấc ngủ và cuộc đời này sẽ trôi qua mà không có ý nghĩa. Hãy luôn nhớ ngọn lửa vô thường luôn đốt cháy cõi đời, hãy lo lắng và cầu đạt sự giải thoát cho bản thân, không mê man trong giấc ngủ.
“Phiền não và nghi ngờ luôn đe dọa và gây hại cho con người, độc hơn kẻ oán thù. Vậy tại sao lại mê man trong giấc ngủ và không thức tỉnh? Kẻ đánh rắm độc vẫn đang ngủ trong tâm, giống như con rắn dữ đang ngủ trong nhà. Hãy sử dụng cây gậy sắc để bắt nó sớm trừ bỏ. Sau khi loại bỏ con rắn đó, bạn mới có thể ngủ yên. Nếu bạn ngủ trong khi con rắn đó chưa bị trừ đi, bạn không biết tự hổ thẹn.
“Hãy mặc lấy tư duy này như một bộ áo, nó là bậc trang sức hoàn hảo nhất. Tự hổ thẹn giống như một cây móc sắc, giúp kiểm soát việc làm sai trái. Tỳ-kheo cần luôn luôn biết tự hổ thẹn, không bao giờ lơ đễnh. Nếu rời bỏ tự hổ thẹn, tất cả công đức sẽ bị mất đi.
“Những người biết xấu hổ mới có thể làm điều lành. Kẻ không biết xấu hổ, không khác gì loài vật hoang dã.”
Kinh Di Giáo: 6. Không Nóng Giận
“Tỳ-kheo các ông! Nếu có ai đến và cắt xẻo cơ thể thành từng mảnh, hãy kiềm chế tâm và không nổi giận. Hãy kiểm soát miệng, không nói những lời ác độc. Nếu bạn để tâm bất an và tức giận, sẽ tự làm hại giáo pháp và mất hết công đức.
“Nhẫn nhục là phẩm chất để kiềm chế sự khổ hạnh, không kém cả. Người biết nhẫn nhục mới được coi là người vĩ đại và mạnh mẽ. Như người không thể chịu đựng việc bị mắng chửi ác độc như uống nước cam lộ, không thể xem là người đã tu nhập đạo. Tại sao vậy? Sự nguy hiểm của sự nóng giận là phá hoại các pháp lành, làm mất danh tiếng tốt và khiến không ai muốn gặp gỡ bạn trong đời này và đời sau.
“Hãy nhớ rằng tâm nóng giận còn nguy hiểm hơn cả lửa dữ và cần phải luôn luôn cảnh giác và không để nó xâm nhập vào. Giặc cướp công đức, không gì khác là tâm nóng giận. Người thế tục, thích thú dục lạc, không có cách chế ngự, vẫn có thể tha thứ cho sự nóng giận. Người xuất gia, không tham thú dục, nhưng vẫn ôm giữ sự nóng giận, thật không thể chấp nhận được. Như việc giữa trời xanh trong mát vẫn có sấm sét nảy lửa, không thể đáng làm chúng ta lo lắng.
Kinh Di Giáo: 7. Không Kiêu Mạn
“Tỳ-kheo các ông! Khi tự cao tự đại, đừng đùa giỡn với những câu chuyện quan trọng. Nếu làm điều này, tâm sẽ phân tán. Như vậy, dù bạn đã xuất gia nhưng vẫn chưa giải thoát được. Vì vậy, hãy tức thì bỏ đi hành vi không chính thống này. Nếu các ông muốn tìm kiếm niềm vui tịch diệt, chỉ nên làm điều này để loại bỏ sự hại của lời đùa chơi.
Kinh Di Giáo: 8. Trừ Tâm Siểm Khúc
“Tỳ-kheo các ông! Tâm siểm khúc là điều đối lập với đạo. Vì vậy, hãy giữ lòng thanh tịnh và ngay thẳng. Hãy biết rằng tâm siểm khúc chỉ là điều để lừa dối. Người nhập đạo chắc chắn không phải là người như vậy. Các ông nên giữ tâm trong sạch, chân chính và ngay thẳng làm gốc.
Kinh Di Giáo: 9. Ít Ham Muốn
“Tỳ-kheo các ông! Hãy biết rằng người tham muốn luôn luôn tìm kiếm lợi ích và gặp nhiều phiền não. Người ít ham muốn không bị cuốn vào mong muốn và tham muốn gây hại. Chỉ cần ít ham muốn là đủ để tu tập; trong thực tế, ít ham muốn còn tạo ra công đức?
“Người ít ham muốn sẽ không bị lòng nghi ngờ dắt dẫn và không gặp khó khăn. Người thực hành ít ham muốn sẽ có tâm thản nhiên, không lo lắng về bất kỳ điều gì; dù gặp phải tình huống nào cũng cảm thấy đầy đủ. Hãy giữ tâm ít ham muốn và bạn sẽ đạt được Niết Bàn.
Kinh Di Giáo: 10. Biết Đủ
“Tỳ-kheo các ông! Nếu bạn muốn tránh khỏi phiền não, hãy có khả năng đánh giá sự biết đủ. Biết đủ chính là trạng thái giàu có, hạnh phúc và ổn định. Người biết đủ, dù sống trên mặt đất, vẫn cảm thấy an lành và hạnh phúc. Người không biết đủ, dù sống trên đỉnh núi cao, vẫn không thấy thoả mãn.
“Người không biết đủ, dù giàu cũng sẽ cảm thấy nghèo. Người biết đủ, dù nghèo cũng sẽ cảm thấy giàu. Người không biết đủ thường bị năm căn dẫn dắt và chẳng có hạnh phúc. Người biết đủ sẽ cảm thấy thản nhiên trong lòng, không lo lắng về bất kỳ điều gì; cho dù gặp phải tình huống nào cũng cảm thấy đầy đủ. Hãy giữ tâm ít ham muốn và bạn sẽ đạt được Niết Bàn.
“Như vậy gọi là sự biết đủ.”
Kinh Di Giáo: 11. Xa Lìa
“Tỳ-kheo các ông! Muốn đạt được tĩnh lặng, giải thoát và an lạc, hãy xa lìa những nơi huyên náo và sống một mình ở nơi yên tĩnh và thanh vắng. Người sống ở nơi yên tĩnh và thanh vắng, Đế-thích và chư thiên đều tôn trọng. Do đó, hãy xa lìa những chỗ tập trung đông người, đến ở một mình ở những nơi yên tĩnh và suy nghĩ để loại bỏ khổ đau.
“Nếu thích chỗ tập trung đông người, bạn sẽ phải chịu đựng nhiều phiền não. Tương tự như cây lớn có nhiều chim chóc tụ họp, không thể tránh khỏi sự vấp ngã. Bị vướng vào cảnh thế tục, bạn sẽ chìm đắm trong biển khổ và không thể tự thoát ra.
“Như vậy gọi là xa lìa.”
Kinh Di Giáo: 12. Tinh Tấn
“Tỳ-kheo các ông! Nếu bạn hết lòng và chuyên cần, không có điều gì là khó khăn. Vì vậy, hãy chuyên tâm và tinh tấn. Tương tự như dòng nước nhỏ mãi mãi chảy có thể xói mòn hòn đá. Nếu tâm bạn lơ đãng và biếng nhác, cũng giống như người xát cây lớn lên để lấy lửa mà lại không nhanh chóng kích hoạt nó. Bạn khó có thể đạt được lửa mà mong muốn.
Kinh Di Giáo: 13. Không Mất Chánh Niệm
“Tỳ-kheo các ông! Đối với công đức, hãy luôn nhớ đến sự chánh niệm. Nếu không mất chánh niệm, bạn sẽ không bị xâm nhập bởi sự phiền não. Vì vậy, hãy thường xuyên nhớ đến chánh niệm trong lòng. Nếu mất chánh niệm, bạn sẽ mất hết công đức. Như niềm tin mạnh mẽ và kiên trì, dù ở giữa đám giặc năm căn, bạn vẫn không bị tổn thương; giống như mặc áo giáp khi đi chiến đấu, bạn không sợ bất cứ điều gì.
Kinh Di Giáo: 14. Thiền Định
“Tỳ-kheo các ông! Nếu bạn tập luyện tâm, tâm sẽ được ổn định. Nhờ tâm ổn định, bạn có thể hiểu được sự pháp sanh diệt ở thế gian. Vì vậy, hãy tinh tấn tu tập các phương pháp thiền định. Nếu bạn đạt được tâm ổn định, tâm sẽ không bị rối loạn. Tương tự như người muốn giữ nước, phải khéo léo bảo vệ đê. Người tu tập cũng vậy, để giữ nước trí huệ, hãy khéo léo tu thiền định để không để nó tuôn trôi đi.
Kinh Di Giáo: 15. Trí Huệ
“Tỳ-kheo các ông! Nếu có trí huệ, bạn sẽ không bị mê hoặc và ràng buộc. Hãy tự đánh giá bản thân, không để sai sót xảy ra. Với trí huệ, bạn sẽ giải thoát được khỏi sự trói buộc của thế gian. Vì vậy, các ông hãy lắng nghe và suy xét, tu tập và làm tăng cường sự giải phóng của trí huệ. Nếu bạn được chiếu sáng bởi trí huệ, dù bạn chỉ có mắt thịt, vẫn có thể nhìn thấy hết mọi thứ.
Kinh Di Giáo: 16. Không Nói Đùa
“Tỳ-kheo các ông! Nếu không phải để nói chuyện cho vui và giỡn mình, đừng nói đủ thứ chuyện vớ vẩn. Nếu làm điều này, tâm sẽ phân tán. Vì vậy, hãy tránh nói chuyện không cần thiết. Bạn sẽ thấy rằng thời giờ sắp qua và bạn sẽ nhập diệt. Đây là lời cuối cùng mà ta sẽ dạy dỗ.”
Kinh Di Giáo: 17. Tự Gắng Sức
“Tỳ-kheo các ông! Hãy cầu học đạo giải thoát một cách tỉ mỉ. Hãy từ bỏ sự biếng nhác và không muốn, giống như tránh xa tội ác. Tất cả những lợi ích mà Đại bi Thế Tôn đã nói đã được thông qua, các ông hãy cố gắng thực hành. Như lúc ở núi cao hoặc chỗ đầm lầy cô đơn, hoặc dưới rừng cây, hoặc ở nhà cô đơn, hãy nhớ các pháp đã học và đừng quên chúng. Hãy cố gắng hết sức mình để tu hành. Đừng để phí hoài cả cuộc đời và sau này phải hối tiếc.
“Ta giống như một bác sĩ biết chỉ định thuốc cho bệnh. Người bệnh có chịu uống thuốc hay không, không phải do lỗi của bác sĩ. Và cũng giống như người biết đường, chỉ đường cho mọi người đi con đường tốt. Nghe xong, nếu không đi theo, đó không phải lỗi của người chỉ đường.”
Kinh Di Giáo: 18. Dứt Lòng Nghi
“Nếu trong chúng hội này, có những người chưa đạt quả A-la-hán nhìn thấy Phật nhập diệt, họ sẽ tạo ra lòng bi cảm. Những người mới nhập cửa Pháp và nghe những lời Phật thuyết sẽ ngay lập tức được giải thoát. Như trong đêm tối có một tia sáng, bạn sẽ thấy được con đường. Những người đã đạt quả A-la-hán, vượt qua biển khổ, chỉ nghĩ rằng: Đức Thế Tôn diệt độ sớm thế sao!”
Dù A-nậu-lâu-đà đã nói như vậy, chúng hội đã hiểu rõ ý nghĩa của Kinh Di Giáo.
Đức Thế Tôn muốn tất cả chúng hội đều có lòng kiến cố, vì vậy Ngài nói:
“Tỳ-kheo các ông! Đừng có ôm lòng bi áo ác và suy nghĩ bi căm. Cuộc đời là như vậy, mong manh và nguy hiểm, không gì là bền chắc. Thời gian sắp qua, ta sắp nhập diệt. Đây là những lời dạy cuối cùng của ta.”
Kinh Di Giáo: 19. Chúng Sanh Được Độ Thoát
“Trong chúng hội này, những người chưa đạt quả A-la-hán khi thấy Phật nhập diệt, ắt sẽ có lòng bi cảm. Những người mới nhập cửa Pháp, nghe lời Phật thuyết, sẽ ngay lập tức được độ thoát. Như trong đêm tối vừa có tia chớp sáng liền thấy con đường. Còn những người đã đạt quả A-la-hán, vượt qua biển khổ, thì chỉ nghĩ rằng: Đức Thế Tôn diệt độ sớm thế sao!”
Tuy A-nậu-lâu-đà đã nói như vậy, trong chúng hội không còn ai có lòng nghi.
A-nậu-lâu-đà đã nhận ra tâm ý của chúng hội và nói với đức Phật:
“Bạch Thế Tôn! Mặt trăng có thể làm ấm lên, mặt trời lạnh đi, nhưng Phật thuyết Tứ đế không thể làm thay đổi. Phật thuyết Khổ đế, quả thật là khổ, không thể biến thành vui. Phật thuyết là Nhân đế, không còn ai khác. Nếu hủy diệt khổ, tức là hủy diệt Nhân. Vì Nhân đã hủy diệt, nên quả phải hủy diệt. Đạo diệt khổ thật là đạo thật, không còn đạo thật nào khác nữa.
“Chúng hội ngày nay đã tin chắc không còn nghi ngờ gì về Pháp Tứ đế.”
Kinh Di Giáo: 20. Pháp Thân Còn Mãi
(Phần Lưu thông)
“Từ nay về sau, đệ tử của ta hãy thực hiện sự tu tập theo pháp. Như vậy, Pháp thân của Như Lai sẽ tiếp tục tồn tại mãi mãi. Hãy nhớ rằng mọi thứ trên thế gian đều vô thường, với sự hội tụ ắt có sự chia xa. Đừng cảm thấy buồn bã nữa, vì sự vô thường là tự nhiên. Hãy siêng năng và tinh tấn, sớm tìm kiếm giải thoát và loại bỏ sự mù mịt của ngu muội.
“Cuộc đời thật mong manh, nguy hiểm và không bền vững. Bây giờ ta sắp nhập diệt và đây là lời cuối cùng ta dạy dỗ.”
Kinh Di Giáo: 21. Kết Luận
“Tỳ-kheo các ông! Hãy chuyên tâm và chuyên cần để tìm kiếm giải thoát trên con đường tu hành. Hãy luôn tận hưởng lời dạy của vị Thầy tuyệt vờ