Chùa Phật Tích, hay còn gọi là chùa Vạn Phúc, là một ngôi chùa độc đáo nằm ở sườn phía Nam của núi Phật Tích, xã Phật Tích, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh, Việt Nam. Ngôi chùa này nổi tiếng với tượng Phật bằng đá lớn nhất Việt Nam từ thời nhà Lý. Được xếp là Di tích Lịch sử-Văn hóa quốc gia đặc biệt, chùa Phật Tích thu hút hàng nghìn du khách và tín đồ Phật giáo từ khắp nơi đến thăm và chiêm bái.
Lịch sử
Chùa Phật Tích được khởi đầu xây dựng vào năm 1057, trong triều đại Long Thụy Thái Bình thứ 4, với nhiều tòa ngang dãy dọc. Chùa được xây dựng trong thời nhà Lý do vua Lý Thánh Tông khởi công. Sau đó, vua Lý Thánh Tông tiếp tục cho xây dựng một cây tháp cao, trong đó bức tượng Phật A-di-đà bằng đá xanh nguyên khối được dát ngoài bằng vàng. Việc này làm cho ngôi chùa trở nên nổi tiếng và thay đổi tên từ xóm Hỏa Kê thành thôn Phật Tích để ghi nhận sự xuất hiện của tượng Phật này.
Trong quá trình lịch sử, chùa Phật Tích đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển và tu bổ. Trong thời nhà Trần, vua Trần Nhân Tông đã cho xây dựng một thư viện lớn và cung Bảo Hoa tại chùa. Vua Trần Nghệ Tông cũng đã tổ chức cuộc thi Thái học sinh (thi Tiến sĩ) tại đây. Trong thời nhà Lê, chùa được xây dựng lại với quy mô lớn và đổi tên thành Vạn Phúc tự. Trong những năm sau đó, chùa đã trải qua những biến cố và bị tàn phá nhiều trong thời kỳ chiến tranh. Chùa đã bị quân đội Pháp đốt cháy hoàn toàn vào năm 1947.
Kiến trúc
Chùa Phật Tích được xây dựng theo kiểu Nội công ngoại quốc, giống với lối kiến trúc tại chùa Vĩnh Nghiêm, một ngôi chùa nổi tiếng khác ở xứ Kinh Bắc. Sân chùa được trang trí bằng hoa mẫu đơn tươi sáng, tạo nên một khung cảnh hài hòa và lãng mạn. Các ngôi tháp xây bằng gạch và đá là nơi lưu giữ xá lị của các nhà sư. Ngọn tháp lớn nhất trong chùa là Tháp Phổ Quang, cao 5,10m, với kiến trúc đẹp mắt và tinh xảo.
Chùa còn có nền móng chân tháp với kích thước và kiến trúc đặc biệt. Nền móng chân tháp có hình vuông, với kích thước chân tháp 9,1m x 9,1m. Kỹ thuật xây móng nền tháp được so sánh với kiến trúc Lý ở Hoàng thành Thăng Long. Chùa có ba cấp nền bạt, với diện tích rộng lớn và những hình tượng nghệ thuật đặc sắc.
Di vật và văn hóa
Chùa Phật Tích được coi là kho tàng văn hóa và di tích lịch sử. Nhiều tác phẩm điêu khắc thời nhà Lý còn được bảo quản tại chùa, bao gồm các tượng thú bằng đá và tượng Phật A-di-đà bằng đá xanh. Những di vật này mang đậm nét đặc trưng của nghệ thuật thời Lý.
Ngoài ra, chùa còn lưu giữ nhiều tượng Phật cổ và hiện vật quý, một số đã được chuyển đến Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam để bảo quản. Những tượng Phật và di vật này là minh chứng cho những giá trị văn hóa đặc biệt của ngôi chùa này.
Lễ hội
Hàng năm, sau kỳ nghỉ Tết Nguyên Đán, chùa Phật Tích tổ chức lễ hội truyền thống vào ngày mùng 4 tháng Giêng. Lễ hội thu hút đông đảo người dân địa phương cùng du khách từ xa tới tham dự. Trong lễ hội, khách thập phương có cơ hội chiêm bái và tưởng nhớ công lao của các vị tiền bối đã khai sinh và tu tạo chùa. Ngoài ra, có các hoạt động văn hóa, trò chơi dân gian và các hoạt động tôn giáo diễn ra trong lễ hội.
Phát triển và bảo tồn
Trong quá khứ, chùa Phật Tích đã gặp nhiều khó khăn và tổn thương. Năm 2008, khi các nhà khảo cổ học quốc tế đến chùa để nghiên cứu, họ chứng kiến những thay đổi xấu xảy ra tại ngôi chùa này. Nền chùa cổ đã bị đào phá bằng máy xúc và đang được xây mới, khiến các hiện vật quý bị chia cắt và phân tán. Tuy nhiên, nhờ những nỗ lực của các nhà khoa học, nhiều di vật quý giá đã được bảo quản và khôi phục lại.
Ngày nay, chùa Phật Tích đang được phục dựng và khôi phục dần sau những tổn thương. Với sự quan tâm và bảo tồn, ngôi chùa này vẫn tiếp tục tồn tại và trở thành một địa điểm văn hóa và tâm linh quan trọng của Việt Nam.
Đây là bài viết về chùa Phật Tích, một ngôi chùa có giá trị lịch sử và văn hóa đặc biệt ở Việt Nam. Chùa này không chỉ là một địa điểm linh thiêng của Phật giáo mà còn là một điểm đến thu hút du khách từ khắp nơi. Với kiến trúc đẹp mắt, những di vật quý giá và lễ hội truyền thống, chùa Phật Tích là một phần không thể thiếu trong hành trình khám phá văn hóa Việt Nam.