Kinh Bát Nhã Tâm Kinh đã trở nên quen thuộc với mỗi người Phật tử. Bản dịch từ tiếng Hán-Việt có nghĩa là "Bồ tát Quán Tự Tại hành sâu Bát Nhã Ba La Mật Đa", nghĩa là khi Bồ tát Quán Tự Tại thiền thâm sâu, Ngài nhìn thấy năm uẩn đều không tồn tại, tức là vượt qua mọi khổ ách.
Tuy nhiên, trong Kinh Bát Nhã Tâm Kinh, có một câu chú không được dịch nghĩa, vẫn để lại nguyên văn tiếng Phạn, chỉ đọc theo âm. Đây là một điều đặc biệt và bí ẩn từ thời xưa, không phải vì không biết dịch mà để lại câu chú này.
Câu chú đó là: "Yết đế yết đế, ba la yết đế, ba la tăng yết đế, bồ đề tát bà ha", hay phiên âm tiếng Phạn là "Gate gate pāragate pārasaṃgate bodhi svāhā".
Trước đây ở Việt Nam, câu chú này đã được dịch ra nhưng chưa đạt được sự đồng lòng. Một số người đã chọn và thích bản dịch này hay bản dịch khác... Kinh Bát Nhã đã không còn nguyên vẹn như trước!
Tất cả chúng ta đều hiểu được tầm quan trọng của Kinh Bát Nhã. Không có ngôi chùa nào không tụng Kinh Bát Nhã và không thể thiếu trong các nghi thức tụng kinh. Chỉ khi nghe tên thôi, chúng ta đã cảm nhận được tầm quan trọng của kinh: Bát Nhã Tâm Kinh. Kinh này là trái tim, là tâm điểm trong các nghi thức và khóa tu. Và câu chú này đặc biệt hơn tất cả chú khác: Đại Thần Chú, Đại Minh Chú, Vô Thượng Chú, Vô Đẳng Đẳng Chú.
Các nhà sử học đã hệ thống và tóm tắt lại những kinh của Đức Phật qua các thời kỳ:
-
Thời kỳ Hoa Nghiêm: Đức Thế Tôn ở gốc Bồ Đề trong 7 tuần sau khi thành đạo. Trong 3 tuần đầu (hai mốt ngày), Ngài hiện thân là Đức Tỳ Lô Giá Na, thiền thuyết Kinh Hoa Nghiêm cho các Đại Bồ tát, các vị vua Trời và Thần linh.
-
Thời kỳ A Hàm: 12 năm. Gồm Trường A Hàm, Trung A Hàm, Tăng Nhất A Hàm, Tạp A Hàm và Tiểu A Hàm (Tạp Tạng). Kinh Tứ Diệu Đế được giảng trong thời kỳ này.
-
Thời kỳ Phương Đẳng: 8 năm. Gồm 4 giáo: Tạng - Thông - Biệt - Viên. Kinh Niêm Hoa Vi Tiếu được truyền tâm ấn cho Đại Ca Diếp trong thời kỳ này.
-
Thời kỳ Bát Nhã: Đức Phật dành khoảng 20 năm để giảng Kinh Bát Nhã. Kinh Tứ Niệm Xứ, Kinh Thập Nhị Nhân Duyên, Kinh Kim Cang, Kinh Lăng Nghiêm, Kinh Viên Giác, Kinh Đại Bát Nhã Ba La Mật... được giảng trong thời kỳ này.
-
Thời kỳ Pháp Hoa, Niết Bàn: 8 năm. Kinh Pháp Hoa, Kinh Sa Môn Quả, Kinh Niết Bàn... được Đức Phật truyền thuyết vào những năm sau cùng.
Như vậy, Đức Phật đã giảng pháp trong 49 năm, qua 5 thời kỳ.
Tuy nhiên, việc giải thích câu chú này vẫn là một bí mật. Câu chú này là ngôn ngữ bí mật của các vị Phật, không phụ thuộc vào hiểu biết của con người. Chúng ta chỉ cần tụng hoặc niệm câu chú trong tâm, nó sẽ giúp loại bỏ những chướng ngại và mang đến ân huệ và bảo hộ.
Với ý nghĩa quan trọng như vậy, người xưa đã đặc biệt giữ nguyên câu chú này, để không mất đi ẩn ý của nó. Không phải vì họ không biết dịch, mà có lẽ có những lý do sâu xa, thâm thúy để không dịch nghĩa câu chú này.
Có rất nhiều người đã phân tích và giải thích câu chú này, nhưng không ai dám cho rằng giải thích của mình là đúng.
Trong Thiền, những câu dạy cho chúng ta hiểu chỉ là tử ngữ, không thể cứu người.
Vậy, câu chú này như một tiếng sấm vang rền, mở đường cho ý thức. Nó là một công án đã có ngàn năm bị phong kín, để dành cho những ai có sự tỉnh thức và khát khao. Câu chú này là một báu vật quý giá, chỉ để truyền thừa cho con cháu trong nhà, không để rơi vào tay người lạ.
Hiểu được ý nghĩa quan trọng như vậy, người xưa đã đặc biệt giữ nguyên câu chú này, không dịch nghĩa. Đó là điều độc đáo của Kinh Bát Nhã Tâm Kinh rút gọn. Một ngày nào đó, câu chú này được dịch ra, để làm thoả lòng đa số mọi người, luôn muốn hiểu hết. Bản Kinh đã được giải mã! Nhưng liệu nó còn ý nghĩa và tốt đẹp như trước?
Kinh Bát Nhã đã đáp ứng mong muốn của con người, muốn hiểu hết. Nhưng bí mật của các vị Phật vẫn nằm ở đó. Và không ai dám cho rằng giải thích của mình là đúng. Chúng ta không thể tìm tâm bằng chính tâm. Vì thế, không có chỗ để tìm tâm. Hiểu được rằng không có tâm nào, chúng ta có thể vượt qua ác quỷ. Khi tụng câu chú này, hãy không gắn kết với hy vọng hay tưởng tượng. Đó là cách thức chúng ta nên tụng câu chú này.
Mong rằng, thông qua một chút chia sẻ, chúng ta có thể cảm nhận được tâm ý của các vị Tôn túc. Chúng ta chỉ là những người hậu học, hướng về các vị Tôn túc để lắng nghe.
Kết lại, hãy nhớ lời đại công án của Đức Thế Tôn:
Ngoại đạo hỏi Phật: Không hỏi có lời, không hỏi chẳng lời?
Thế Tôn im lặng trong giây lát.
Ngoại đạo tỏ ý kinh ngạc và nói: "Thế Tôn đã từ bi đủ để tiếng sấm vang lên và cho con ngộ nhập. Rồi, tạm biệt".
A Nan bạch Phật nói: "Ngoại đạo đã nhận được lời dạy của Đức Phật nào mà kinh ngạc vậy?"
Thế Tôn trả lời: "Như con ngựa hoá rồng trên thế gian, khi thấy roi, nó chạy điên cuồng".
Kính đảnh lễ Bậc Giác Ngộ Phật Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni.