Những điều kiện cần thiết cho một con người thực hiện sám hối là niềm tin vào Phật giáo và lòng biết ăn năn, tức là nhận ra lỗi lầm và thay đổi cách hành xử. Sám hối không phải là việc xá tội hay buộc tội của một vị thần, mà là một phương pháp phản tỉnh chính mình, giúp con người tiến bộ trong con đường tu tập theo lời dạy của Phật.
Đức Phật đã ca ngợi: "Hạng người đáng khen là người không có lỗi. Hạng người khác đáng khen là người có lỗi mà biết sám hối". Ngài khẳng định rằng không ai trong đời được coi là hoàn toàn trong sạch và không ai không có tội lỗi.
Tất cả chúng ta trong cuộc sống hàng ngày đều mắc phải những lỗi lầm, do vô tình hoặc cố ý. Người Phật tử là những người dám thừa nhận và nhận ra lỗi lầm của mình.
Sám hối là gì?
Theo tiếng Phạn, sám hối được gọi là Samma và trong tiếng Trung dịch âm thành "hối quá". Trong kinh, có câu nói: "Sám giả, sám kỳ tiền khiên, Hối giả, hối kỳ hậu quá" (ăn năn lỗi trước, chừa bỏ lỗi sau). Điều này có nghĩa là tự thừa nhận và hổ thẹn những lỗi lầm đã tạo ra, và quyết tâm không tái phạm sai lầm đó. Sám hối có thể coi là "ăn năn chừa bỏ", và đó là trọng tâm của sự sám hối. Tuy nhiên, nếu chúng ta liên tục phạm tội, rồi liên tục sám hối, lại phạm tội và sám hối, thì sám hối không còn ý nghĩa và không phải là cách sám hối mà Phật dạy. Sám hối có thể coi là việc mạnh dạn ăn năn và nhận lỗi của mình trước người khác, và xin lỗi. Trong Phật giáo cũng vậy, khi chúng ta gây ra hành động sai lầm, lời nói không khéo, ý niệm ác độc, bây giờ chúng ta nhận ra lỗi lầm của mình, và mạnh dạn thành tâm không tái phạm.
Các pháp sám hối
Chúng ta biết rằng lỗi lầm là do tâm tạo ra, vì vậy phải dựa vào tâm để nhận ra và sám hối. Vì lẽ đó, các tổ sư đã lựa chọn một số phương pháp sám hối trên cả hai phương diện hành động và lý trí. Một bài văn sám hối mà người Phật tử thường đọc mỗi khi thực hiện phương pháp sám hối là:
Xưa nay đã tạo bao ác nghiệp,
Đều bởi vô thỉ tham sân si
Từ thân miệng ý mà sanh ra
Tất cả, nay con xin sám hối.Về sự sám hối
Tác pháp sám hối
Tác pháp sám hối là lập đàn thỉnh chư Tăng chứng minh, người sám hối trình bày lỗi lầm của mình thành khẩn ăn năn, và cam kết không tái phạm.
Thủ tướng sám hối
Thủ tướng sám hối là khi người sám hối đến trước bàn thờ của Phật và Bồ Tát, thành tâm lễ bái từ 1 ngày, 7 ngày, cho đến 49 ngày. Chỉ khi nhìn thấy được tướng hảo của Phật và Bồ Tát, hoặc hoa sen thì mới kết thúc.
Hồng danh sám hối
Đây là phương pháp sám hối được biên soạn bởi Bất Động pháp sư đời Tống, lấy từ 53 danh hiệu Phật trong Kinh Ngũ Thập Tam Phật và rút 35 danh hiệu trong kinh Quán Dược Vương, Dược Thượng. Đây là phương pháp sám hối phổ biến được sử dụng trong các ngày sám hối tại các chùa Việt Nam.
Về lý sám hối
Vô sanh sám hối
Vô sanh sám hối là lý sám hối dành cho những người có căn cơ cao. Chúng ta chỉ biết một phương pháp như sau:
-
Quán tâm vô sanh: Lấy từ Kinh Kim Cang, có câu nói "Tâm quá khứ không thể được, tâm hiện tại không thể được và tâm vị lai cũng không thể được". Sử dụng phương pháp quán để nhận biết rõ rằng "Tội từ tâm sanh cũng từ tâm mà diệt".
-
Quán pháp vô sanh: Quán sát thật tướng của không sanh diệt. Điều này chỉ áp dụng cho chơn tâm, phật tri kiến, pháp thân... Vì khi nhận được chơn tâm, thì các tướng sanh diệt không còn tồn tại.
Tuy có nhiều phương pháp khác nhau để sám hối, nhưng người Phật tử chúng ta phải tự chọn cho mình một phương pháp phù hợp nhất và thực hành theo đó. Quan trọng nhất là chúng ta hiểu rõ ý nghĩa và lợi ích của việc sám hối, và không chỉ đọc mà không hiểu nghĩa lý của việc làm.
Lợi ích của sám hối
Nếu người Phật tử hiểu rõ ý nghĩa của sám hối, tức là biết sửa đổi, thì sẽ thu được những lợi ích thiết thực trong hiện tại và tương lai. Đức Phật đã dạy rằng: "Ai biết sửa đổi lỗi lầm thì người đó có tiến bộ trong giáo pháp của Như Lai". Ngài cũng khẳng định rằng: "Người không biết sửa đổi lỗi lầm và tiếp tục mắc phải sai lầm, thì lỗi đó sẽ trở thành gánh nặng trong tâm hồn, tương tự như nước chảy về biển, ngày càng sâu rộng" (Kinh Tứ Thập Nhị Chương).
Nhờ sám hối, mọi hành động trong cuộc sống của chúng ta không bị sa vào lầm lỡ vì chúng ta đã có ý chí và khả năng nhận ra lỗi lầm. Điều này giúp nâng cao phẩm giá con người, phát triển các hạnh lành, và giữ cho tâm tình luôn nhẹ nhàng không bị lo lắng hay buồn phiền.
Tóm lại, sám hối là một phương pháp quan trọng trong tu tập Phật giáo. Nếu thực hiện đúng cách, sám hối sẽ mang lại những lợi ích to lớn cho tâm hồn và cuộc sống của chúng ta.