Xu hướng đọc sách vừa trở lại với chúng ta sau một thời gian dài sống trong thế giới kỹ thuật số. Loài người dường như quay trở lại với bầu không gian yên tĩnh của trang sách giấy để tìm lại sự tĩnh lặng và nhận thêm kiến thức mới.
Tôi thích đọc sách và học từ mọi kênh: từ sách giấy, sách điện tử đến YouTube. Tuy nhiên, sách giấy luôn mang đến cho tôi cảm giác thư giãn hơn. Sách điện tử và YouTube dễ tiếp cận, và điều dễ tiếp cận không thường được trân trọng. Đối với sách giấy, tôi thích việc đi đến cửa hàng, đứng trước các quầy sách, đọc thử một vài trang, sau đó quyết định mua một vài quyển. Quá trình mua sách cũng trở thành một trải nghiệm thú vị.
Tuy nhiên, khi mua sách, chúng ta cần chỗ để chứa. Khi có quá nhiều sách, chúng ta cần dọn dẹp. Việc đọc sách cũng đòi hỏi sự công phu. Sách hay thường to và nặng, và khi đọc, nên ngồi trên bàn để tránh gánh nặng của sách lên cơ thể. Sách giấy không tự động mở đúng trang đang đọc, nên chúng ta cần cách để đánh dấu vị trí đã đọc. Ghi chú những đoạn hay trong sách giấy cũng thú vị hơn so với sách điện tử. Mặc dù việc ghi chú trên sách điện tử dễ dàng hơn, nhưng thực tế ít người tận dụng tính năng này. Cảm giác khi đọc lại một quyển sách cũ tràn đầy những ghi chú tay của mình cũng khá đặc biệt. Đôi khi, nó có thể đánh thức những cảm xúc từ quá khứ.
Đạo Phật chia việc học thành ba giai đoạn rõ ràng.
1. Văn
Văn là giai đoạn đầu tiên để lấy kiến thức. Hãy đọc (hoặc xem) để thu thập kiến thức - trong tiếng Hán Việt, gọi là Văn. Vị A La Hán Ananda, người được coi là thị giả của Đức Phật, được xem là người có kiến thức nhất trong tăng đoàn.
Văn bao gồm việc đọc để có kiến thức và ghi nhớ những kiến thức này. Nếu chỉ đọc mà không nhớ, thì cũng tương tự như gió đi qua một căn nhà trống rỗng. Để thành thạo ở giai đoạn Văn, cần biết cách ghi nhớ những kiến thức chính yếu của một cuốn sách.
Sẽ khó thuộc lòng toàn bộ cuốn sách, nhưng việc tóm tắt các điểm quan trọng không quá khó. Thực tế, mỗi cuốn sách thường chỉ có một số ý lớn cần ghi nhớ. Những tác giả xuất sắc thường sử dụng ví dụ minh hoạ độc đáo. Tất cả kinh Phật đều được xây dựng xung quanh việc đưa ra ý tưởng và sử dụng hình ảnh minh hoạ để ghi sâu vào tâm trí người đọc. Vì vậy, bạn có thể ghi nhớ hình ảnh minh hoạ để dễ dàng thuộc ý chính của sách.
Văn chỉ là giai đoạn 1. Rất nhiều người thích đọc sách chỉ dừng lại ở giai đoạn này, mải mê thu thập kiến thức và có sự hiểu lầm rằng khi đọc xong, kiến thức đã trở thành của riêng mình. Trên thực tế, dù đã đọc và thuộc lòng, kiến thức vẫn chỉ ở mức nông cạn.
"Tell me, I forget, show me, I remember, involve me, I understand." - Carl Orff
2. Tư
Tư nghĩa là suy nghĩ, nghĩ ngợi về một vấn đề. Tư trong tư duy.
Sau khi ghi nhớ và thuộc lòng các ý chính, chúng ta cần suy nghĩ sâu về những ý này thông qua một số phương pháp tham khảo.
Trước tiên, một ý tưởng hay đôi khi quá cô đọng. Chúng ta cần khám phá sâu thêm để hiểu rõ hoặc diễn giải ý này trong các bối cảnh thường gặp. Ví dụ, ý tưởng cơ bản "less is more" - "Ít hơn thì hay hơn" - cần được áp dụng vào nhiều ví dụ cụ thể để hiểu rõ. Khi nào thì "less is more"? Như thế nào là "less"? Như thế nào là "more"? Khi nào thì "less is more" không còn đúng nữa?
Thứ hai, một ý tưởng hay có nhiều cách áp dụng vào cuộc sống. Chúng ta có thể suy nghĩ về những ứng dụng của ý tưởng học được. "Less is more" không chỉ áp dụng trong lĩnh vực thiết kế, mà còn có thể áp dụng vào quy trình làm việc, lối sống, cách bài trí nhà cửa, và nhiều lĩnh vực khác nữa.
Cuối cùng, nhiều ý tưởng có nhiều tầng lớp nghĩa. Chúng ta có thể chỉ mới nắm bắt được lớp nghĩa cơ bản nhất. Điều này đặc biệt đúng với kiến thức triết lý trừu tượng hoặc những hiểu biết về trời đất, về đạo của cổ nhân.
3. Tu
Tu, hay Tu Hành, là thuật ngữ thường xuất hiện trong đạo Phật. Nghĩa đúng của nó là "sửa". Trong bối cảnh của bài viết này, ta có thể hiểu Tu là việc thực hành. Kiến thức sau khi đã ghi nhớ và suy nghĩ vẫn chỉ là kiến thức chết. Chỉ qua trải nghiệm thực tế, kiến thức mới trở thành kiến thức sống. Đây là yếu tố cực kỳ quan trọng trong việc tiếp thu kiến thức.
Khi chúng ta suy nghĩ, chúng ta diễn giải kiến thức trong tâm trí dựa trên những giả định lấy từ kinh nghiệm quá khứ. Tuy nhiên, đôi khi chúng ta nghĩ rằng đã hiểu kiến thức này, nhưng thực tế lại không phải như vậy. Đó giống như việc tập bơi trên mặt đất. Bạn có thể hiểu và thuộc lòng kiến thức về bơi, nhưng khi xuống nước, bạn sẽ chìm ngay lập tức. Chỉ sau hàng giờ tập luyện, bạn mới nắm được bí quyết nổi trên mặt nước, phối hợp cơ thể và dần dần biết bơi.
Thực tế là giai đoạn Văn và Tư thường tốn ít thời gian. Giai đoạn Tu mới là giai đoạn mất thời gian nhất và dễ gây nản lòng. "Vạn sự khởi đầu nan." Đừng kỳ vọng có kết quả khác biệt khi áp dụng những kiến thức mới vào cuộc sống ở những bước đầu tiên. Chắc chắn bạn sẽ gặp khó khăn hoặc thất bại.
Để rút ngắn quá trình Tu, tôi có vài bí quyết muốn chia sẻ với bạn. Đầu tiên, quá trình này yêu cầu sự lặp lại nhiều lần để hoàn thiện kỹ năng. Đôi khi, chỉ thông qua việc lặp lại nhiều lần, bạn mới thực sự sở hữu kiến thức hoặc kỹ năng mong muốn. Vì vậy, hãy sẵn lòng tâm lý. Điều này sẽ giúp bạn tránh việc bỏ cuộc giữa chừng.
Trong quá trình lặp lại, hãy thử thay đổi biến số hoặc thử nghiệm điều gì mới ở mỗi lần lặp lại. Như Albert Einstein đã nói, đừng mong muốn kết quả khác biệt nếu chỉ lặp đi lặp lại một hành động - điều đó là ngu ngốc. Hãy luôn vượt qua giới hạn, thử nghiệm điều mới trong quá trình thực hành, đó là cách Tu nhanh và hiệu quả nhất. Nếu có thể, hãy ghi chú để dễ nhận biết những biến số tạo nên sự khác biệt.
Khi bạn gặp khó khăn và không có tiến bộ rõ rệt dù đã thực hành trong thời gian dài, hãy dừng lại. Thường thì sau một giấc ngủ hoặc một thời gian nghỉ ngơi, đáp án sẽ tự nổi lên. Đó là vì tiềm thức vẫn hoạt động trong lúc bạn nghỉ ngơi và trong khi không sử dụng trí óc, tiềm thức sẽ làm việc mạnh nhất để giúp giải quyết vấn đề.
Bài viết này dài, nhưng tôi hy vọng bạn đã dành thời gian để đọc đến cuối. Đây là những điều tôi rất tâm huyết trong hành trình học hành của mình. Tôi đã cố gắng rút ngắn và tóm tắt nhưng có lẽ vẫn chưa đầy đủ. Chúc bạn sở hữu bất kỳ kiến thức nào mà bạn ao ước và luôn giữ niềm vui khi học và thực hành.