Hoa sen được chọn làm quốc hoa và biểu tượng cho nhà Phật không phải ngẫu nhiên. Nguyên nhân xuất phát từ đặc trưng đặc biệt của loài hoa này.
Hoa sen - Biểu tượng thanh tịnh của cõi Phật
Theo truyền thuyết, hoa sen không phải là loài hoa trần thế, mà bắt nguồn từ cõi thiên thượng. Hoa sen được coi là biểu tượng thanh tịnh của cõi Phật. Trong tranh tượng và hình ảnh Phật, chúng ta thường thấy vị Phật ngồi trên đài hoa sen. Điều này được mô tả trong kinh điển Phật giáo, "Phật tọa tòa sen", thể hiện ý nghĩa cao quý của Phật Pháp và tính thanh tịnh, mềm mại của hoa sen. Đài sen trang nghiêm và hương thơm thuần tịnh là nơi mà Phật tĩnh tọa.
Tính biểu tượng và giác ngộ của hoa sen
Một truyền thuyết kể rằng một ngày, trước đám đông đồng phật, Đức Phật không thuyết pháp mà chỉ lặng lẽ đưa lên một đóa sen. Trong khi những người khác còn bối rối và không hiểu, chỉ có đệ tử Ma-ha Ca-diếp mỉm cười. Đức Phật thông qua việc trao chúng ta Ma-ha Ca-diếp một chính pháp vô thượng, cho thấy ý nghĩa của hoa sen không chỉ đơn thuần là một loài hoa mà còn biểu trưng cho Phật tính và giác ngộ.
Hoa sen ngụ ý rằng sinh mệnh bắt nguồn từ sự đau khổ và phiền não, và thông qua tu luyện, chúng ta có thể thoát khỏi sự đau khổ đó. Hoa sen mọc dưới bùn dơ, giống như con người đã trầm luân trong khổ đau của cuộc sống. Nhưng hoa sen vươn lên với sự kiên nhẫn và rửa sạch bùn nhờ vào quá trình tu luyện. Khi đóa hoa nở lên khỏi mặt nước, nụ sen tỏa hương ngan ngát dưới ánh mặt trời, đó là lúc Phật tính giác ngộ, hoa đại mãn khai.
Hình ảnh minh hoạ: Hoa sen - Biểu tượng của nhà Phật
Hoa sen trong kinh điển Phật giáo
Hoa sen là một đặc trưng quan trọng trong kinh điển Phật giáo, từ Nguyên Thủy đến Phát Triển. Một bộ kinh quan trọng mà hầu hết Phật tử thuộc Phật giáo Bắc Tông quan tâm và nghiên cứu là bộ Kinh Diệu Pháp Liên Hoa.
Ngoài ra, hoa sen cũng được biểu trưng qua những lãnh vực khác trong văn hóa của các quốc gia và dân tộc theo Phật giáo, đặc biệt là trong nền văn hóa Phật giáo của các nước Á Châu như Trung Quốc và Việt Nam. Hoa sen thường được trưng bày trong chùa hay sử dụng qua các phù hiệu cờ đoàn và các đoàn thể khác trong Phật giáo. Và cũng có một Tông phái Phật giáo mang tên Tịnh Độ Tông, còn được gọi là Liên Tông, lấy hoa sen làm biểu trưng.
Như vậy, hình ảnh hoa sen trong Phật giáo mang ý nghĩa sâu sắc và quan trọng. Tuy chỉ giải thích một cách sơ lược qua vài đặc tính biểu trưng trong giáo lý Phật giáo, nhưng chúng ta có thể thấy được tầm quan trọng của hoa sen trong tín ngưỡng Phật giáo.