Sắc dục và tham sống
Sắc dục là một sự thật không thể phủ nhận trong cuộc sống, nhưng nó không bao giờ mang lại sự mãn nguyện. Ngược lại, tình yêu thương, sự ân ái càng lớn, lòng ham muốn càng tăng lên, càng thích thú và thèm khát tìm kiếm. Cuối cùng, chúng ta không thể kiểm soát bản thân và dính líu đến tội lỗi tình dục hoặc hiếp dâm. Hậu quả là gia đình tan nát hoặc bị phạt tù và đau khổ. Hơn nữa, trong các kiếp sau, chúng ta có thể trở thành các loài súc sinh như chim sẻ hay chim bồ câu để thỏa mãn thú tính.
Trên thế gian này, ai cũng tham sống và sợ chết. Sự tham sống của con người vô cùng mãnh liệt, bởi nó xuất phát từ những kiếp khổ trước và kéo dài cho đến hiện tại. Vì muốn sống, chúng ta tìm mọi cách để duy trì cuộc sống. Vì ham sống, con người ta sẵn lòng sử dụng mọi cách đê hèn, dã man và tàn nhẫn nhất. Tóm lại, ham sống và sợ chết không chỉ là của riêng ai, mà còn của tất cả các loài vật khác. Con người càng tham sống, càng sợ chết. Vì sợ chết, ta không dám dùng từ "chết", mà thay vào đó dùng từ "mất", "qua đời", hoặc "vãng sinh".
Quán thân bất tịnh
"Quán thân bất tịnh" có nghĩa là quan sát một cách tỉ mỉ và thấu đáo thân người để nhận thấy rõ rằng nó không trong sạch. Đối với tất cả mọi người, "quán thân bất tịnh" chưa phải là một phương thuốc hoàn hảo để chúng ta trở nên chán ghét thể xác của mình và người khác. Để tránh cảm thấy nhàm chán và ghê tởm thân xác gớm ghiếc này, ta phải tỉnh táo nhận ra sự "bất tịnh" của nó, từ lúc nó hình thành cho đến khi nó bị phá hủy.
Để gợi nhớ về sự "bất tịnh" của thân, hình ảnh minh họa trong bài viết là một nguồn thông tin quan trọng. Hình ảnh cho thấy một người tu theo đạo Phật, muốn giác ngộ và giải thoát, nhưng lại không chịu từ bỏ tình yêu và luyến ái. Điều này tạo ra mâu thuẫn, vì một mặt ta tạo thêm tình yêu, một mặt lại muốn chấm dứt sự đau khổ.
1. Quán chủng tử bất tịnh
Chủng tử là nguồn gốc, nguyên nhân để tạo ra thân này. Nó bao gồm hai phần: Phần tinh thần và phần vật chất.
Phần tinh thần, còn gọi là thức tỉnh, là chủ nhân của nhiều niềm vui và lạc quan trong hiện tại và tương lai. Thức tỉnh này hoà hợp với tinh thần của cha mẹ để tạo ra một cuộc sống mới sau khi chết. Trong quá trình tu hành, người hành giả phải tập trung ý nghĩ mạnh mẽ để thấy rõ rằng mọi thứ đều là bất tịnh và từ bỏ sự luyến ái dục thú vui trong thân người.
2. Quán bào thai bất tịnh trong bụng mẹ
Con bào thai, không cần phải nói, ai cũng biết là một môi trường đầy máu nhớt và loại bỏ. Nó nằm trong một không gian chật hẹp và ngày càng lớn dần trong bào thai. Tuy nhiên, trong chỗ đó, nó có khoảng trống để di chuyển và có cửa thông hơi để ánh sáng và không khí xâm nhập.
Trong bào thai, thai phải nằm co rút lại và ngập trong chất lỏng, máu và nhớt đen nhớt. Nó phải sống trong một môi trường không có không khí và ánh sáng mặt trời trong suốt quãng thời gian chín tháng mười ngày. Do đó, quán bào thai bất tịnh có nghĩa là sử dụng tất cả sức mạnh ý niệm để nhận ra rõ ràng sự bất tịnh, sự lộn xộn của bào thai, để dập tắt sự ham muốn và lòng tham ái dục trong thân người.
3. Quán hình tướng bất tịnh
Sau khi bé chào đời, bé có đủ giác quan để tiếp xúc với thế giới bên ngoài. Bằng các bộ phận cần thiết, bé có thể điều chỉnh cuộc sống thể chất của mình. Nhưng các giác quan bên ngoài và bộ phận bên trong này thường tiết ra các chất bẩn và mùi hôi. Vì vậy, ta biết rằng cơ thể này không trong sạch. Có chín chỗ tiết ra các chất không trong sạch như phân, nước tiểu, miệng hôi, tai cấu mùi, mũi phát mùi và mắt chảy nước. Chín chỗ này giống như chín "ống cống" để chứa những thứ bẩn thỉu. Khi cơ thể còn khỏe mạnh, ta có thể duy trì vệ sinh, nhưng khi bệnh tật và già nua đến, ta không còn kiểm soát được. Chín chỗ đó tự động tiết ra những thứ bẩn thỉu.
Do đó, mỗi hành giả muốn thành công và trở nên chán ghét cơ thể này, chúng ta phải thường xuyên quan sát để nhận thấy sự bẩn thỉu của nó và sinh ra sự chán ghét. Nhờ vậy, chúng ta không tham yêu thân xác này.
4. Quán tự thể bất tịnh
Quán tự thể bất tịnh là quan sát cơ thể của chúng ta để nhận biết rõ rằng nó là bất tịnh. Xương, tóc, lông, móng tay là những vật cứng trong cơ thể. Máu, nước miếng, nước mắt là những chất lỏng. Mỡ, óc, tủy là những chất nhầy. Trong tất cả các chất này, không có gì là trong sạch. Chẳng hạn, tóc của chúng ta là một thứ quý giá, nhưng nếu không chăm sóc và rửa sạch thường xuyên, nó sẽ trở nên dơ bẩn và không ai dám đứng gần. Những chất này tồn tại ở mức độ khác nhau, nhưng đến lúc bệnh tật và già nua, chúng sẽ tự động tiết ra.
Do đó, để trở nên thành tựu và chán ghét thân xác này, chúng ta phải thường xuyên quan sát và nhận thấy sự bẩn thỉu của nó. Chỉ khi nhận thức được điều này, chúng ta có thể thoát khỏi sự tham yêu thân xác và đạt được sự giải thoát.
5. Quán bất tịnh sau khi chết
Đây là giai đoạn cuối cùng của cuộc sống trải qua hàng chục năm sinh tồn của thân xác này. Theo dạy của Phật, thân người được hình thành bằng cách kết hợp của bốn nguyên tố đất, nước, gió và lửa. Sau khi chết, xác con người trở lại với tứ đại này. Ban đầu, hơi thở trở về với không khí. Tiếp theo, nhiệt độ trở về với lửa. Sau đó, chất lỏng trong cơ thể trả về với nước và cuối cùng, chất cứng như thịt xương trở về với đất.
Tóm lại, từ người tầm thường đến người hèn, từ người giàu đến người nghèo, từ người già đến người trẻ, từ người đẹp đến người xấu, ai ai cũng chỉ trở thành xác chết thối rữa. Do đó, mỗi hành giả phải quan sát qua năm giai đoạn bất tịnh. Nhờ đó, chúng ta nhận ra bản chất của thân xác là bất tịnh và không tham yêu đắm dính vào nó. Nhờ vậy, chúng ta phá được nhận thức cá nhân. Chấp nhận thân xác này không phải là chúng ta.
Sau khi thành tựu pháp quán bất tịnh, hành giả cảm thấy chán ghét thân xác này và không muốn giữ nó lâu dài. Một số trại tu Tỳ kheo sau khi thành tựu pháp này đã thuê người giết mình. Khi Phật điểm danh thấy thiếu trại tu Tỳ kheo, Ngài hỏi vì sao và Ananda kể lại câu chuyện. Phật nói rằng Ngài đã dạy pháp quán bất tịnh để tránh việc trại tu yêu đắm thân xác và dễ dàng buông xả nó. Sau khi đạt được thành tựu pháp quán bất tịnh, trại tu Tỳ kheo phải quán tĩnh để nhận thấy tâm tình thanh tịnh, sự rõ ràng và không nhầm lẫn. Bằng cách này, họ đạt được giới nghiêm của A-la-hán.
Ái dục và quán thân bất tịnh
Ái dục là tình yêu và luyến ái thuộc về cảm xúc và thể xác. Ái dục bao gồm nhiều hình thái tình cảm như yêu, thương, nhớ, mến, ưa, ghét, giận, hờn, buồn, lo lắng...
Dục lại bao gồm năm dục hay sáu dục. Năm dục là năm khía cạnh khao khát của mọi người: tiền tài, sắc đẹp, danh vọng, thực phẩm ngon miệng, giấc ngủ ngon... Sáu dục là sáu căn đối với sáu trạng thái đời sống: mắt thích nhìn sắc đẹp, tai thích nghe nhạc êm dịu, mũi thích ngửi hương thơm, lưỡi thích nếm thức ăn ngon và mới lạ, da thích sự chạm vào êm ái, óc thích nghĩ về những điều mà ta thèm khát và mong muốn. Đa phần phụ nữ thích tình yêu, trong khi đàn ông thích tình dục mạnh mẽ. Một bên cần tình yêu, một bên cần tình dục, và khi hai bên hòa hợp, ta chìm đắm trong niềm vui.
Từ bỏ ái dục để đạt được phước báu vô biên
Nhiều người tu theo đạo Phật muốn giác ngộ và giải thoát để thoát khỏi khổ đau, nhưng lại không sẵn lòng từ bỏ tình yêu và luyến ái. Điều này tạo ra mâu thuẫn, vì một mặt ta tạo ra thêm tình yêu, một mặt ta lại muốn chấm dứt khổ đau.
Tại sao chúng ta cần từ bỏ ái dục? Bởi vì ái dục là nguyên nhân dẫn chúng ta mãi mãi vòng sinh tử và khổ đau.
Người Phật tử trong gia đình muốn từ bỏ ái dục thì chỉ cần duy trì giới chung thủy và kiềm chế trong hoạt động tình dục là tốt. Hai vợ chồng cùng học đạo, hiểu về đạo, trở thành bạn đạo và khuyến khích nhau tu hành để giải thoát khỏi cuộc sống bị sinh tử và khổ đau, giống như câu chuyện của Ma Ha Ca Diếp và vợ ông, hai người không yêu nhau nhưng cùng có mục đích trở thành những tu sĩ.
Ngoài ra, chúng ta cũng có thể quan sát sự nguy hại của ái dục, như việc liếm mật trên lưỡi dao sắc, khát uống nước mặn và chó gặm xương khô.
Ái dục cũng lại như thế, không bao giờ làm ta thỏa mãn, càng ân ái thì lòng dục càng tăng trưởng, càng thích thú, càng thèm khát tìm kiếm và cuối cùng không làm chủ được bản thân mà dính vào tội tà dâm hoặc hiếp dâm. Hậu quả hiện đời là gia đình tan nát hoặc bị phạt tù và giam cầm khổ sở. Và trong kiếp sau, ta có thể trở thành các loài súc sinh như chim sẻ hoặc chim bồ câu để thỏa mãn thú tính.