Mỗi khi xuân về, khi những cành mai vàng tươi tắn khoe sắc, và những đóa hoa đào khẽ nở rộ, tượng Phật Di Lặc với nụ cười tươi thắm trên môi đã trở thành một biểu tượng không thể thiếu trong ngày lễ Phật đầu năm. Điện Phật với khói nhang nghi ngút, chúng ta không thể không chú ý đến hình tượng của Đức Phật Di Lặc với nụ cười ấy.
Đức Phật Di Lặc và ý nghĩa của nụ cười xuân
- Tượng Ngài ngồi một mình, áo hở ngực, bụng phệ.
- Tượng Ngài ngồi như trên nhưng chung quanh Ngài có 6 em bé - tượng trưng cho Lục tặc (sáu căn là mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý. Sáu căn đó nếu mê lầm bị sáu trần lôi cuốn thì sáu căn biến thành lục tặc).
- Tượng Ngài đứng, tay vác bị lớn, tượng này được gọi là Bố Đại Hòa Thượng (hoá thân của Ngài ở Trung Hoa).
Di Lặc, trong tiếng Phạn là Maitrya, có nghĩa là Từ Thị. Di Lặc là họ, và tên chính của Ngài là A Dật Đa (Aadjita), có nghĩa là Vô Năng Thắng. Ngài thuộc dòng dõi Bà La Môn, Nam Thiên Trúc (Ấn Độ). Theo kinh Di Lặc, Đức Phật Thích Ca thọ ký Ngài là vị Phật tương lai ở cõi Sa Bà này và hội của Ngài là Hội Long Hoa. Do đó, khi lễ Ngài, chúng ta thường xưng "Nam Mô Long Hoa Giáo Chủ Di Lặc Tôn Phật" hay "Nam Mô Đương Lai Hạ Sanh Di Lặc Tôn Phật".
Ngày đầu năm là một ngày đặc biệt quan trọng. Trong mọi việc làm, từng lời nói, chúng ta phải nhẹ nhàng và thận trọng. Điều này thể hiện lòng ao ước cho một năm mới an lành, thịnh vượng. Và trong bối cảnh của ngày Xuân, khi Đức Phật Di Lặc đến gần chúng ta với nụ cười tươi tắn, đó thực sự là một điều ý nghĩa.
Nụ cười của Đức Phật Di Lặc và đạo hỷ xả
Trước hết, nụ cười của Ngài là một bài học quý báu về đức hỷ, xả trong đạo Phật. Chỉ khi có hỷ và xả, chúng ta mới có thể nở nụ cười vui tươi chân thật, hạnh phúc. Chỉ khi có hạnh phúc, cuộc sống mới có ý nghĩa và đáng sống.
Hỷ tức là vui mừng với việc làm tốt của người khác, trong thuật ngữ Phật giáo được gọi là "Tùy hỷ công đức". Thường thì chúng ta có thể bị nhiễm bệnh "trầm kha": Khi thấy ai đó hơn mình, đẹp hơn, giàu hơn, thông minh hơn..., lòng tức giận, ghen tị và không cảm thấy vui. Bệnh tật này khiến nụ cười của ngày Xuân phai nhạt, thay vào đó là khuôn mặt u sầu của mùa thu. Để chữa trị căn bệnh này, chúng ta phải luôn nhớ rằng: Ví dụ, trong xóm có một người bạn học giỏi hơn ta, thì chúng ta mong muốn có thêm nhiều bạn học giỏi hơn ta.
Nếu chúng ta hiểu điều này, trình độ dân trí sẽ cao hơn và cuộc sống cũng sẽ phát triển theo. Nếu ngược lại, tức là chúng ta không vui mừng với người khác, thì chúng ta không chỉ tổn hại bản thân, cô lập bản thân, mà còn ngăn cản sự tiến bộ của nhân loại. Đây là một lỗi lầm lớn. Nếu chúng ta hiểu điều này, nụ cười tự nhiên và vui tươi sẽ nở trên môi bạn, và đó là mùa Xuân thực sự. Không cần phải chờ đến ngày đổi lịch mới để linh hồn chào đón mùa Xuân.
Xả tức là bỏ đi những điều phiền muộn do người khác tạo ra cho ta. Nếu chúng ta không thể xả bỏ những điều phiền muộn đó, cũng giống như chúng ta không thể tiêu hóa cặn bã của thực phẩm trong cơ thể. Do đó, chúng ta chỉ cứ than thân trách phận. Cùng với đó, chúng ta thường ôm những phiền não ấy vì từ khi sinh ra đến giờ, chúng ta cứ yêu thích bản thân mình, yêu thích những thứ mà mình có, và từ đó, nếu ai đụng đến, nói xấu... thì chúng ta trở nên buồn và ấm ức. Hình ảnh Đức Di Lặc với 6 em bé (Lục tặc) cho thấy rằng: Để chiến thắng mọi trở ngại, đặc biệt là trở ngại trong lòng, chúng ta phải thực hành pháp quán "Chư pháp vô ngã".
Khi đã thấy rằng tất cả các pháp đều vô ngã, chúng ta sẽ nhận ra không có ai gây ra hành động và cũng không có ai thụ lãnh hành động đó cả, thậm chí bản thân hành động cũng chỉ là hư ảo. Trong kinh Pháp Cú, Đức Phật đã dạy: "Người kia lăng mạ tôi, đánh đập tôi, phá hoại tôi và cướp đoạt của tôi. Ai còn ôm ấp tâm niệm ấy thì sự oán giận không thể nào dứt hết". Nếu oán giận không thể dứt hết, thì ngay cả cành mai trong ngày Xuân cũng sẽ tàn phai, chứ đừng nói đến nụ cười trên môi.
Chính nhờ vào nụ cười hỷ xả này mà người phương Tây đã tặng Đức Di Lặc (qua hình ảnh Bố Đại Hòa Thượng) một từ ngữ khiêm tốn, đơn giản: "Người Trung Hoa hạnh phúc". Không chỉ trong đạo, nụ cười còn đóng một vai trò quan trọng trong đời sống hằng ngày. Ông Fletcher đã từng nói: "Nụ cười là nguồn động viên cho người mệt mỏi, là bình minh cho tâm hồn chùng xuống, là ánh nắng Xuân cho tâm trạng buồn rầu, và là thuốc mầu tuyệt vời của tạo hóa để chữa trị những lo âu".
Ngày mồng một Tết, chúng ta lập kế hoạch cho một năm mới. Lễ Vía Phật Di Lặc trùng với ngày đầu tiên của một chương trình sống 365 ngày, nhằm nhắc nhở chúng ta thực hành đức hỷ xả để hướng tới một cuộc sống an lành và hạnh phúc. Tương lai, chắc chắn chúng ta sẽ gặp Phật Di Lặc trong Hội Long Hoa. Đó cũng là mùa Xuân mà Đức Phật đã tặng chúng ta trong ngày Xuân, ngày Xuân của bất sanh, bất diệt:
"Mạc vị Xuân tàn, hoa lạc tận, Đình tiền tạc dạ nhất chi mai" (Chớ bảo Xuân tàn hoa rụng hết, Đêm qua sân trước một nhành mai). (Mãn Giác Thiền sư)
Thích Hiển Pháp