Trong học thuyết Trung Quốc, nguyên tắc "Nhân Chi Sơ Tính Bản Thiện" đã được truyền bá từ lâu và vẫn tồn tại đến ngày nay. Đặc biệt, nguyên tắc này được áp dụng trong việc rèn luyện nhân cách, sự niềm thiện và tính hoàn hảo trong thực tế. Hãy cùng tìm hiểu thêm về Nguyên tắc "Nhân Chi Sơ Tính Bản Thiện" qua bài viết dưới đây.
Nguyên tắc "Nhân Chi Sơ Tính Bản Thiện" trong chữ Hán
"Nhân Chi Sơ Tính Bản Thiện" là một nguyên tắc xuất hiện trong cuốn Tam Tự Kinh (三字經) - một cuốn sách từ lâu được sử dụng để rèn luyện lòng trắc ẩn cho trẻ em Trung Hoa. Được sáng tạo bởi Mạnh Tử (孟子 - Mèng Zǐ), người đã tiếp nhận và phát triển tư tưởng của Khổng Tử (người đã sáng lập Nho giáo), nguyên tắc này đã trở thành một phần không thể thiếu trong học thuyết Trung Quốc.
Theo chữ Hán, "Nhân Chi Sơ Tính Bản Thiện" được viết như sau: “人之初,性本善”.
1. Nhân Chi Sơ là gì?
- Nhân (人 /rén/): có nghĩa là con người.
- Chi (之 /zhī/): có nghĩa là lúc, thời điểm.
- Sơ (初 /chū/): có nghĩa là ban đầu, thuở đầu.
Nhân Chi Sơ: có nghĩa là con người thuở đầu vừa được sinh ra.
2. Tính Bản Thiện là gì?
- Tính (性 /xìng/): có nghĩa là nhân cách, bản tính.
- Bản (本 /běn/): có nghĩa là vốn có, vốn dĩ là.
- Thiện (善 /shàn/): có nghĩa là sự lương thiện, sự hoàn hảo.
Tính Bản Thiện: có thể hiểu là sự lương thiện là bản tính của con người từ khi sinh ra.
Nguyên tắc "Nhân Chi Sơ Tính Bản Thiện" được giải thích trong Tam Tự Kinh thông qua bốn câu nói sau:
- Nhân Chi Sơ, Tính Bản Thiện (人之初，性本善 - rén zhī chū, xìng běn shàn): Con người từ khi sinh ra đã có vốn lương thiện.
- Tính Tương Cận, Tập Tương Viễn (性相近，习相远 - xìng xiāng jìn, xí xiāng yuǎn): Thói tục và cách sống làm cho tính thiện tương tự nhau trở nên khác biệt.
- Cẩu Bất Giáo, Tính Nãi Thiên (苟不教，性乃遷 - gǒu bù jiāo, xìng nǎi qiān): Tính thiện sẽ thay đổi nếu không được giáo dục.
- Giáo Chi Đạo, Quý Dĩ Chuyên (教之道，貴以專 - jiào zhī dào, guì yǐ zhuān): Giáo dục là con đường quan trọng để duy trì tính thiện.
Nguyên tắc "Nhân Chi Sơ Tính Bản Thiện" có nguồn gốc từ đâu?
Mạnh Tử sinh ra ở nước Trâu và lớn lên vào thời đại Chiến Quốc. Với sự tôn trọng đối với học thuyết Nho giáo từ Khổng Tử, Mạnh Tử đã du lãm và làm quan ở nhiều nước như Tống, Tề, Lỗ để phát triển trường phái riêng của mình. Tuy nhiên, ý kiến của ông không được chấp nhận bởi các vị chư hầu, vì vậy ông quay trở về nước Trâu và soạn sách để truyền bá sau này.
Mạnh Tử đã truyền bá nguyên tắc "Nhân Chi Sơ Tính Bản Thiện" thông qua bốn câu nói trên (Tiếng Trung viết là: 人之初,性本善) với ý nghĩa rằng con người từ khi sinh ra đã có bản tính thiện và tốt lành. Ông cho rằng các yếu tố xã hội làm thay đổi tính thiện của con người, do đó trong quá trình trưởng thành, con người phải được dạy dỗ và rèn luyện trong môi trường tốt để không phát sinh tính ác và phát triển tính thiện thông qua cuộc sống lành mạnh.
Ý nghĩa của nguyên tắc "Nhân Chi Sơ Tính Bản Thiện"
1. Ý nghĩa tư tưởng thứ nhất của nguyên tắc
Ý nghĩa đầu tiên trong tư tưởng của Mạnh Tử là kế thừa và phát triển từ chữ "Nhân" trong học thuyết Nho giáo và đặt ra nguyên tắc "Nhân Chính". Ông cho rằng con người là trung tâm và quan trọng nhất, sau đó mới đến xã tắc và vua. Vua chỉ có thể tồn tại khi có dân bảo vệ, và xã tắc chỉ có thể phồn thịnh khi được dân tín nhiệm. Ông chủ trương phương pháp hòa bình, phản đối tranh chấp và tranh quyền của các quan.
2. Ý nghĩa tư tưởng thứ hai của nguyên tắc
Tính thiện của con người là một yếu tố quan trọng của nguyên tắc "Nhân Chi Sơ Tính Bản Thiện". Khi tiếp cận với học thuyết Nho giáo, con người phải tuân thủ đạo đức, có lòng trắc ẩn và biết phân biệt thiện và ác. Mạnh Tử cho rằng con người có bản tính thiện và không được mờ mắt với những lợi ích cá nhân tầm thường.
3. Ý nghĩa tư tưởng thứ ba của nguyên tắc
Từ "Sơ" ở đây không chỉ có nghĩa là trẻ sơ sinh mà còn là sơ khai, bản nguyên của con người. "Thiện" trong hoàn thiện là sự hoàn hảo mà vạn vật trên thế gian đều khao khát đạt được.
Nguyên tắc "Nhân Chi Sơ Tính Bản Thiện" đã góp phần đáng kể trong hệ tư tưởng con người và vẫn được lưu truyền cho đến ngày nay. Tư tưởng này cũng được coi là nét văn hóa, lòng trắc ẩn của con người trong đạo Phật thiền tông.
Cách chữa lành tính ác
Để giảm thiểu tính ác, hãy dạy dỗ con cái về cách sống tinh thần xã hội mà không vị kỷ. Hạn chế sự tổn thương, xúc phạm và châm chọc đến con của mình. Theo các nhà phân tâm học, lương tâm được khơi dậy sẽ giúp chữa lành tính ác. Để loại bỏ tính ác ở những kẻ ác, cần đưa ra hậu quả tương xứng với hành động của họ để họ tự dằn vặt mình.
Trong xã hội hiện nay, nơi giá trị vật chất được đặt lên hàng đầu, lòng trắc ẩn phải được coi trọng hơn để chống lại tính dung dữ - nhân tố quyết định sự yếu đuối. Do đó, công bằng và tình liên đới là những giá trị mọi người cần hướng tới. Khổng Tử tin rằng: "Kỷ sở bất dục, vật thi ư nhân" (tức là không làm điều mình không muốn người khác làm với mình). Tuy nhiên, giữ vị tha trong lòng là một điều khó khăn.
Học thuyết "Nhân Chi Sơ Tính Bản Thiện" của Mạnh Tử đã kế thừa những tinh hoa của học thuyết Nho giáo và trở thành một phần quan trọng của văn hóa Trung Quốc. Hy vọng thông tin trên đã giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên tắc này và hướng tới những ý nghĩa và hành động thiện lành trong cuộc sống.
Nam Mô A Di Đà Phật!