Nghiên Cứu Lịch Sử Chùa Tam Bảo Hà Tiên

Patrice Trần Văn Mãnh

Sự Quen Thuộc Với Chùa Tam Bảo

Ở Hà Tiên, ai trong chúng ta cũng biết đến chùa Tam Bảo. Ngôi chùa cổ kính và trang nghiêm này đã trở nên rất quen thuộc qua những ngày hội cúng kiếng dâng lễ Phật, những chuyến thăm chùa du ngoạn và thăm thầy, bạn bè. Chính vì có một số thầy và trò từng ở trọ trong chùa để đi dạy hoặc học tại trường Trung Học Hà Tiên ngày xưa (như thầy Nguyễn Lê Hùng và Hồ Quang Điệp trong những năm thập niên 60).

Vài Ý Cần Giới Thiệu Trước Khi Vào Bài

Trước khi đi vào đề tài chính về lai lịch của chùa Tam Bảo, chúng ta cần nêu rõ một số điểm quan trọng như sau:

1. Toàn tỉnh Kiên Giang có đến hai ngôi chùa mang cùng tên Tam Bảo.

Một ngôi chùa nằm tại địa chỉ số 3 đường Sư Thiện Ân, phường Vĩnh Bảo, thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang. Ngôi chùa này do một người thường dân tên là Dương Thị Oán cất vào những năm cuối thế kỷ 18 với kết cấu đơn sơ. Trong thời gian bị nhà Tây Sơn truy đuổi, Chúa Nguyễn Ánh đã từng trú ẩn tại đây và nhận được những món quý từ bà Oán. Vì vậy sau khi lên ngôi, năm 1803, vua Nguyễn đã ban biển Sắc Tứ cho chùa này, từ đó, chùa được gọi là Sắc Tứ Tam Bảo Tự.

Chùa Tam Bảo thứ hai nằm tại địa chỉ số 75, đường Phương Thành, phường Bình San, thành phố Hà Tiên, tỉnh Kiên Giang. Chùa Tam Bảo ở Hà Tiên cũng được vua nhà Nguyễn ban Sắc Tứ nên trước cổng chùa có đề tên Sắc Tứ Tam Bảo Tự. Vậy chúng ta để ý đừng nhầm lẫn hai ngôi chùa cùng tên này.

2. Bài viết này chỉ nhằm mục đích phổ biến rộng rãi những kết quả của các nghiên cứu về vùng đất Hà Tiên và sự nghiệp họ Mạc. Do đó, bài viết không đi sâu vào việc dẫn chứng tư liệu và chỉ mang tính chất phổ biến.

3. Để hiểu rõ hơn, bạn có thể tiếp tục đọc sách chuyên ngành và tra cứu trên mạng về chủ đề này.

Các Giai Đoạn Của Chùa Tam Bảo Hà Tiên

Về nguồn gốc của chùa Tam Bảo Hà Tiên, có thể phân ra thành 5 giai đoạn như sau:

1. Giai đoạn 1: Sau khi Mạc Cửu đến định cư ở đất Mang Khảm (Hà Tiên) vào năm 1700, ông lập nghiệp và mở ra thôn xóm. Đến năm 1708, ông dâng đất cho chúa Nguyễn và được phong làm Tổng Binh. Thời kỳ này được an lành cho đến năm 1718 khi quân Xiêm xâm chiếm Hà Tiên, Mạc Cửu phải tị nạn tại Lũng Kỳ. Trong khoảng thời gian từ năm 1700 đến năm 1718, Mạc Cửu xây dựng một ngôi chùa nhỏ phía sau dinh thự của ông để thờ mẹ ông. Đây chính là chùa Tam Bảo trong thời kỳ đầu tiên.

2. Giai đoạn 2: Đến đời Gia Long (1802-1819), vua cho người thiết kế xứ sở Hà Tiên vào năm 1811. Lúc này, nhân dân lập lại chùa Tam Bảo và đặt tên chùa là Sắc Tứ Tam Bảo Tự. Đến năm 1834, chùa bị tàn phá bởi quân Xiêm và chỉ tồn tại trong 23 năm.

3. Giai đoạn 3: Vào năm 1901, chùa Tam Bảo được tái thiết lại bằng gỗ và có tượng Phật an vị trên nền đất. Trong thời gian này, sư Phước Ân đời Lâm Tế thứ 40 đến chùa trụ trì cho đến năm 1920.

4. Giai đoạn 4: Vào năm 1920, sư trụ trì cho khởi công xây lại chùa và công việc hoàn thành vào năm 1930. Trong chùa mới, sư trụ trì đã đặt tượng Phật lên nền chánh điện. Sư trụ trì cũng đã trồng hàng cây sao và mời một bác sĩ người Pháp đến ở tại chùa.

5. Giai đoạn 5: Đến năm 1974, ni sư Thích Nữ Như Hải trở thành trụ trì chùa Tam Bảo. Kể từ đó, chùa đã trải qua nhiều giai đoạn trùng tu và xây dựng mới. Hiện nay, chùa Tam Bảo có quy mô lớn và được coi là một điểm đến hành hương, tham quan và tưởng niệm người xưa.

Những Gì Còn Lại Sau Khi Chùa Đầu Tiên Bị Phá Hủy

Sau khi chùa Tam Bảo đầu tiên bị giặc Xiêm phá hủy năm 1718, Mạc Cửu đã lập mộ ngay phía sau chùa và truyền thuyết rằng ông đã cho đúc tượng Phật và một quả chuông để thờ phụng. Tuy nhiên, ngôi tượng kim thân của mẹ và chuông này đã mất tích. Hiện nay, trong chùa vẫn còn một quả chuông đồng cổ, nhưng không rõ nguồn gốc của nó.

Các nhà nghiên cứu đã tìm thấy một số vách đá cổ trong khuôn viên phế tích của chùa, ghi dấu của hào thành của Mạc Cửu. Điều này cho thấy quan tâm bảo tồn di tích duy nhất trong khuôn viên này.

Về Tên Gọi "Chùa Tiêu"

Tên gọi "Chùa Tiêu" được đề cập trong bài thơ "Tiêu Tự Hiểu Chung" của Mạc Thiên Tích. Có nhiều ý kiến và kết luận về vị trí của chùa Tiêu trong bài thơ này. Tuy nhiên, dựa trên nghiên cứu khoa học, chúng ta có thể cho rằng chùa Tiêu có thể là chùa Phù Dung cũ đã bị phá hủy sau đó.

Tóm lại, chùa Tam Bảo là một ngôi chùa quen thuộc và có lịch sử lâu đời tại Hà Tiên. Các giai đoạn trong quá trình phát triển chùa đều có ý nghĩa riêng và chứng tỏ sự kiên nhẫn và sự gắn bó của những người trụ trì và ni sư. Chùa Tam Bảo hiện nay đã trở thành một điểm đến tôn giáo và du lịch hấp dẫn cho du khách muốn khám phá lịch sử và tâm linh của Hà Tiên.

Ảnh: KimLy, Quách Ngọc Bá