Mỗi năm, vào ngày rằm tháng tư âm lịch, chúng ta kỷ niệm sự ra đời của Đức Phật (đại lễ Phật đản). Nhưng đức Phật ra đời từ đâu? Nhiều người cho rằng Đức Phật được sinh ra ở Ấn Độ, nhưng liệu điều này có đúng không?
Thực tế, Đức Phật là thái tử của vua Tịnh Phạn (Suddhodana), người đứng đầu tiểu quốc Thích Ca (Shakya) nằm ở vùng biên giới giữa Ấn Độ và Nepal ngày nay. Kinh đô của tiểu quốc này là Ca Tỳ La Vệ (Kapilavastu). Mẹ của Đức Phật là hoàng hậu Ma Da (Maya). Thích Ca là một thuộc địa chịu ảnh hưởng của nước Kosala, một trong 16 vương quốc lớn nhất ở Ấn Độ cổ đại.
Vậy vương quốc của vua Tịnh Phạn nằm ở đâu trên bản đồ hiện đại? Nhiều nhà khảo cổ đã xác định thành Kapilavastu nằm tại ngôi làng Tilaurakot, thuộc huyện Kapilvastu, Nepal ngày nay. Một số nhà khảo cổ khác cho rằng thành này nằm tại làng Piprahwa, thuộc huyện Siddharth Nagar, bang Uttar Pradesh, Ấn Độ ngày nay. Cả hai địa điểm này đều có nhiều tàn tích khảo cổ được cho là từ thời Phật.
Theo một số học giả, vùng kiểm soát của tiểu quốc Shakya có thể bao trùm cả 2 địa điểm trên. Tuy nhiên, đa số học giả hiện tại ủng hộ quan điểm rằng thành Kapilavastu cổ nằm ở Nepal.
Ngoài ra, nơi Đức Phật ra đời được cho là vườn Lâm Tỳ Ni (Lumbini), một địa điểm hành hương nổi tiếng nằm tại huyện Rupandehi, tỉnh số 5 của Nepal.
Hoàng hậu Ma Da, vợ của vua Tịnh Phạn, là em con chú của ông. Họ đã lấy nhau được 20 năm nhưng chưa có con. Theo truyền thuyết, trong một đêm trăng tròn, hoàng hậu mơ thấy 4 thiên thần đưa bà đến hồ Anotatta ở dãy Himalaya. Bà tắm trong hồ và được các thiên thần mặc quần áo của cõi trời, xức dầu thơm và trang điểm bằng những bông hoa tuyệt đẹp.
Sau đó, một con voi trắng (biểu tượng thiêng liêng đối với người Ấn Độ cổ đại) dùng vòi nâng một bông hoa sen trắng xuất hiện, đi vòng quanh hoàng hậu 3 lần rồi đi vào bụng bà và biến mất. Từ đó, hoàng hậu mang thai.
Sau 10 tháng thai nghén, gần đến ngày sinh (được cho là vào năm 624 hoặc 563 trước Công nguyên), theo phong tục, hoàng hậu Ma Da phải trở về nhà ngoại ở tiểu quốc Kolia để sinh nở. Trên đường, bà cho dừng kiệu và đi bộ dưới bóng cây sala trong vườn Lâm Tỳ Ni. Cơn đau chuyển dạ nổi lên, bà sinh Thái tử Tất Đạt Đa (Siddhārtha - nghĩa là toại nguyện) tại đây, khi đang đứng vịn vào một cành sala. Truyền thuyết kể rằng đứa trẻ bước ra từ bên hông phải của người mẹ vào rạng sáng ngày mồng 8 tháng Tư âm lịch theo Phật giáo Bắc tông hoặc vào ngày trăng tròn tháng Vesak theo Phật giáo Nam tông.
Theo các truyền thuyết Phật giáo, Đức Phật được sinh ra dưới một cây sala. Khi vừa mới ra đời, ngài đã biết đi và biết nói.
Một số truyền thuyết cũng kể rằng hoàng hậu đã tắm cho con trai mới sinh trong một cái ao gần đó. Truyền thuyết khác lại cho biết rằng các vị thần đã tạo ra mưa để tắm cho thái tử nhỏ.
Tương truyền, khi Đức Phật ra đời, ngài đi thiền và hành 7 bước, dưới mỗi bước chân là một đóa hoa sen nở ra. Đến bước thứ bảy, ngài dừng lại, một tay chỉ lên trời, một tay chỉ xuống đất, và tuyên bố: "Thiên thượng thiên hạ, duy ngã độc tôn".
Sau khi sinh con 7 ngày, hoàng hậu Ma Da qua đời. Em gái của bà tiếp quản việc nuôi dạy thái tử khôn lớn. Để có thể dành trọn tình yêu cho con trai của chị mình, bà gửi con ruột của mình là Nanda cho một vú nuôi chăm sóc.
Các kinh sách kể lại rằng khi thái tử của vua Tịnh Phạn mới ra đời, đạo sĩ nổi tiếng A Tư Đà (Asita) xin được vào thăm. Vua sai mang con trai đến để đảnh lễ với đạo sĩ, nhưng ai ngờ, đứa trẻ chủ động quay về phía A Tư Đà và đặt hai chân lên đầu ông. Đạo sĩ đang ngồi trên ghế vội bật dậy, chắp tay chào hoàng tử và nói lời tiên tri rằng từ sau này, hài nhi này sẽ trở thành vĩ nhân cao quý nhất nhân loại. Nghe vậy, vua cha cũng làm lễ vái chào con trai của mình.
Sau đó, đạo sĩ bật khóc, rồi lại cười. Mọi người hỏi ông tại sao thì ông trả lời rằng ông vui vì sau này hoàng tử sẽ trở thành Phật, và ông khóc vì biết mình không sống được đến ngày ấy để được thọ giáo với Phật.
Một ngày trong lễ hạ điền, vua Tịnh Phạn và quần thần mặc áo váy chỉnh tề ra nơi tổ chức lễ hội. Thái tử Siddhattha cũng được đưa trong một cái kiệu, để dưới bóng mát của một cây trâm. Mọi người đều vui vẻ và háo hức chờ xem lễ hội. Các cung nữ trông nom thái tử, nhưng khi thấy mọi người đều bỏ đi xem lễ, các cung nữ cũng chạy theo. Và dưới bóng cây, Siddhattha ngồi im lặng và chăm chú theo dõi hơi thở vào ra... và đắc Sơ thiền. Các cung nữ nhìn thấy cảnh này và báo cho vua Tịnh Phạn. Vua đến trước mặt thái tử đang cất làm từng, và nói: "Con yêu quý, đây là lần thứ hai, phụ vương đảnh lễ con".
Nhiều năm sau đó, vua Tịnh Phạn có một lần đảnh lễ thứ ba với con trai mình, khi Thái tử Tất Đạt Đa đã chứng ngộ đạo và trở thành Đức Phật, trở về thăm gia quyến.
Theo các truyền thuyết Phật giáo, Đức Phật được sinh ra dưới một cây sala, vừa ra đời đã biết đi, biết nói.
Tranh vẽ cảnh vua Tịnh Phạn đảnh lễ với con trai mình trong ngày lễ hạ điền.