Hoa sen đã lâu đã trở thành biểu tượng của sự thuần khiết và sinh hóa hồn nhiên, đại diện cho sự đản sinh thiêng liêng. Trong tín ngưỡng Phật giáo Mật tông, hoa sen được ví như trái tim của chúng sinh. Khi Phật tính phát triển trong lòng người, đóa sen sẽ nở, đó là ý nghĩa của hình ảnh Phật ngồi trên đóa sen nở hoa.
Biểu tượng tượng trưng
Các biểu tượng hoa sen chứa đựng các ý nghĩa tượng trưng khác nhau, phản ánh theo màu sắc của chúng. Hãy cùng khám phá:
Sen trắng: Tâm cảnh thuần khiết và chí thiện
Sen trắng tượng trưng cho Bodhi (Bồ đề), là tâm cảnh thuần khiết và chí thiện, sự thuần hóa về mặt nhân tính. Được ví như tâm của Bát Chánh Đạo, sen trắng là loại sen tìm thấy ở trung tâm của mạn đàla garhadhatu, biểu tượng đại bi tâm của Phật. Đây cũng là đặc trưng của phái Mật tông và các vị Phật.
Sen đỏ: Bản chất nguyên thủy của trái tim
Sen đỏ tượng trưng cho bản chất nguyên thủy của trái tim. Nó là đóa hoa của tình yêu, từ tâm, đam mê, năng động và tất cả những phẩm chất của trái tim. Sen đỏ là loại sen của Quan Thế Âm (Avalokitesvara).
Sen xanh: Chiến thắng tinh thần
Sen xanh là biểu tượng của chiến thắng tinh thần đối với cảm quan của trí tuệ và minh triết. Nó luôn được biểu thị như một nụ hoa bán khai, khác với sen đỏ, tâm của nó không bao giờ được nhìn thấy. Sen xanh là loại sen của Văn Thù Sư Lợi (Manjusri), hiện thân của Minh Triết Chỉ Ư Chí Thiện.
Sen hồng: Loại hoa sen tối thượng
Sen hồng là loại hoa sen tối thượng, thường dành cho những vị tối cao. Đôi khi, sen hồng có thể lẫn lộn với sen trắng. Đây là một biểu tượng cao quý trong Phật giáo.
Sen tím thẫm: Đóa hoa huyền diệu
Sen tím thẫm là một đóa hoa huyền diệu, chỉ được biểu thị ở một số phái Mật tông. Các đóa hoa có thể mãn khai, hoặc còn hàm tiếu. Chúng có thể được nâng bởi một cọng hoa hay ba cọng, hoặc năm cánh, tượng trưng cho Năm Tri Thức và Bát Chánh Đạo. Sen tím thẫm cũng có thể là biểu tượng bông sen tím nghìn cánh, tượng trưng cho Sahasrara, trung tâm quan trọng trong bộ não.
Hoa sen trong nghệ thuật Phật giáo Việt Nam
Hoa sen đã từ lâu trở thành biểu tượng đặc trưng trong nghệ thuật Phật giáo Việt Nam. Từ tượng điêu khắc, bát cúng Phật đến đài sen, hoa sen luôn gắn kết với nghệ thuật và tâm linh Phật giáo Việt Nam.
Trong bài viết này, chúng tôi đã giới thiệu ý nghĩa tượng trưng của hoa sen và vai trò của nó trong Phật giáo. Bài viết được tổng hợp bởi Trần Thị Phương Thảo và tham khảo từ các tài liệu như "Tranh tượng và thần phổ Phật giáo" của Louis Frédéric và tạp chí nghiên cứu Phật học.