Tượng 12 Bà mụ và Kim Hoa Thánh Mẫu ở chùa Ngọc Hoàng
Một cái nhìn về Bà Mụ
Bà Mụ (婆媒), hay còn được gọi là Mẹ Sanh hoặc Mẹ Sinh (媄生), và trong tín ngưỡng Nho còn được gọi là Bà Thư (婆姐), là những vị thần tiên nương mà người dân ở Việt Nam thờ cúng và trông cậy khi đến vấn đề sinh nở.
Sự tích 12 Bà Mụ
Sự tích 12 Bà Mụ được kể trong cuốn sách "Lược khảo về thần thoại Việt Nam" của Nguyễn Đổng Chi. Theo sách, sự tích của 12 vị nữ thần này vẫn còn mơ hồ. Có người cho rằng chúng là những thần giúp đỡ Ngọc Hoàng trong việc sáng tạo ra loài người. Cũng có ý kiến cho rằng chúng là những thần được Ngọc Hoàng phân công sau khi ông tạo ra đủ số người và vật ở hạ giới. Tóm lại, 12 Bà Mụ là những vị thần đảm nhận nhiệm vụ nắn lại cơ thể cho một người khi được sắp đặt để đầu thai.
Có nhiều quan điểm khác nhau về số 12 Bà Mụ. Một quan điểm cho rằng chúng là một nhóm thần chung sức để tạo ra con người, trong khi quan điểm khác cho rằng mỗi Bà Mụ có nhiệm vụ riêng, chẳng hạn như nắn tai, nắn mắt, nắn tứ chi, dạy trẻ cười, dạy trẻ nói. Ở miền Nam Việt Nam, có quan niệm rằng 12 Bà Mụ chịu trách nhiệm lần lượt sinh sản trong vòng 12 năm, theo chu kỳ của 12 con giáp.
Danh sách 12 Bà Mụ
Danh sách gồm 12 Bà Mụ, mỗi bà có nhiệm vụ riêng trong quá trình sinh nở và giáo dưỡng, bao gồm:
- Mụ bà Trần Tứ Nương - coi việc sanh đẻ (chú sanh)
- Mụ bà Vạn Tứ Nương - coi việc thai nghén (chú thai)
- Mụ bà Lâm Cửu Nương - coi việc thụ thai (thủ thai)
- Mụ bà Lưu Thất Nương - coi việc nặn hình hài nam, nữ cho đứa bé (chú nam nữ)
- Mụ bà Lâm Nhất Nương - coi việc chăm sóc bào thai (an thai)
- Mụ bà Lý Đại Nương - coi việc chuyển dạ (chuyển sanh)
- Mụ bà Hứa Đại Nương - coi việc khai hoa nở nhụy (hộ sản)
- Mụ bà Cao Tứ Nương - coi việc ở cữ (dưỡng sanh)
- Mụ bà Tăng Ngũ Nương - coi việc chăm sóc trẻ sơ sinh (bảo tống)
- Mụ bà Mã Ngũ Nương - coi việc ẵm bồng con trẻ (tống tử)
- Mụ bà Trúc Ngũ Nương - coi việc giữ trẻ (bảo tử)
- Mụ bà Nguyễn Tam Nương - coi việc chứng kiến và giám sát việc sinh đẻ (giám sanh)
Theo cuốn sách "Đài Bắc thị tuế thời ký", ở Điện Ngọc Hoàng, Đài Bắc, có thêm 13 bà mẹ sanh, trong đó có bà Đỗ Ngọc Nương chuyên đỡ đẻ (tiếp sanh).
Phong tục của 12 Bà Mụ
Các Bà Mụ được thờ cúng tại một số đền chùa như chùa Hóc Ông, chùa Biên Hòa, chùa Phước Tường Thủ Đức, chùa Minh Hương Gia Thạnh ở Chợ Lớn. Trong gia đình, khi phụ nữ mới sinh hoặc khi con cháu đau yếu, 12 Bà Mụ được tôn vinh trong nghi thức cúng Mụ tổ chức khi đứa trẻ đủ tuổi, bao gồm đầy cữ (được 3 ngày), đầy tháng (sau 1 tháng), đầy tuổi tôi (sau 100 ngày) và thôi nôi (sau 1 năm).
Thông tin thêm
Tại Điện Ngọc Hoàng ở Đa Kao, thành phố Hồ Chí Minh, có 12 pho tượng của các Bà Mụ, mỗi pho tượng có một tư thế ngồi độc đáo và đang thực hiện những động tác chăm sóc trẻ, bao gồm bồng trẻ, cầm bình sữa, bồng bé bú, tắm cho bé và nhiều hoạt động khác. Các tượng này được làm từ gốm vào đầu thế kỷ 20, với màu sắc sinh động như xanh lục đậu, lam cô-ban, trắng ngà, vàng đất, nâu đen, nâu đỏ.