Nhân, Duyên và Quả
Kinh Pháp Cú đã đề cập đến "Luật Nhân Quả". "Nhân" có nghĩa là nguyên nhân, là hạt giống sinh ra một vật hữu hình hoặc sức mạnh sinh ra một vật vô hình. "Quả" là kết quả của hạt đã gieo trồng. Nhân là năng lực phát động, quả là sự hình thành của năng lực phát động đó. Cả nhân và quả là hai trạng thái tiếp nối nhau mà không thể thiếu. Định luật nhân quả kéo dài vô cùng tận, như lượn sóng chập chùng trên mặt đại dương. Đặc điểm của "Luật Nhân Quả" như sau:
-
Nhân thế nào thì quả thế ấy: Trong giới hữu hình và vô hình, nhân và quả đều như vậy. Ta chỉ có thể nhận được quả cam khi gieo hạt giống cam; và có hạt đậu khi gieo giống đậu. Thậm chí cả quả địa cầu thuộc về nhân quả. Vậy việc làm tốt sẽ có kết quả tốt, như chăm học sẽ giỏi giang và thi đậu. Còn việc làm xấu sẽ có kết quả xấu, như lười biếng sẽ dốt nát và trộm cắp sẽ bị trừng phạt.
-
Trong nhân có quả, trong quả có nhân: Cả nhân và quả đều chứa nhau. Nhân của hiện tại đã chứa trong mình quả của tương lai, và quả hiện tại đã chứa hình bóng của quá khứ. Mỗi vật đều có hai tính chất này. Quá khứ là quả, nhưng với tương lai, nó là nhân. Nhân và quả tiếp nối nhau vòng tròn mãi mãi.
-
Một nhân không thể tự mình sinh ra quả: Mọi sự vật trong vũ trụ đều là tổ hợp của nhiều nhân duyên. Không có nhân nào có thể sinh ra quả nếu không có sự giúp đỡ của nhiều nhân khác. Những nhân giúp đỡ này được gọi là "duyên". Ví dụ, hạt lúa cần có sự giúp đỡ từ đất, ánh sáng mặt trời, không khí, nước, phân bón và nhân công để sinh ra cây lúa. Đó chính là "duyên" - sức mạnh và cơ hội giúp cho nhân sinh sôi, nảy nở.
