Khám phá tinh túy Kinh Bát Nhã
Kinh Bát Nhã Tâm Kinh có một câu nói đầy sự đặc biệt: "Sắc sắc không không không sắc sắc". Đây là cách thể hiện Sắc Không trong Kinh Bát Nhã, nói về sự tự tại của Bồ Tát trong trạng thái Bát Nhã Ba La Mật Đa. Đây là khái niệm khó hiểu, nhưng khi ta dùng từ "Sắc" và "Không", chúng ta hiểu ngay ý nghĩa của chúng.
Sắc và Không: Hai mặt của cùng một thực tại
Để thấu hiểu Kinh Bát Nhã Tâm Kinh, chúng ta cần vượt ra ngoài khái niệm về Sắc và Không. Thật khó tìm thấy một bản giảng nào đã thực sự vượt ra khỏi khái niệm Sắc Không. Trong Kinh, hai khái niệm này không khác nhau. Đức Phật nói "Sắc", tức là đã nhìn thấy Không, và ngược lại, nhìn thấy Không có nghĩa là đã nhìn thấy Sắc.
Những người nói về Sắc và Không thường mô tả rằng Sắc biến mất khi không còn điều kiện, và từ "Sắc" biến thành "Không" và ngược lại. Nhưng thực tế là chúng ta vẫn đang nói về Sắc và Không. Chính vì vậy, bài viết này không so sánh, không phân biệt Sắc và Không nhưng chỉ dùng từ "sắc sắc" để chỉ Sắc. Sắc là Sắc, nó chính là như vậy, Không không phải là Không nữa.
Sắc và Không: Vượt ra khỏi sự so sánh
Sắc không phải là khác, nó chỉ là chính nó. Nếu ta nhìn thấy Sắc với tư cách là thực tế, ngôn ngữ chỉ là cách để biểu đạt nó. Sắc không có sự so sánh, không có sự phân biệt, không có gì giống Không. Khi có sự so sánh, ta không thấy được bản chất của Sắc, chỉ còn so sánh thông qua kiến thức.
Sắc là chính nó, không phải cái gì khác. Không có lập luận kiểu "Cái này không phải cái này thì nó chính là cái này". Sắc chính là như vậy, không phải Sắc tức là Không, không phải Sắc không khác Không. Sắc là Sắc.
Không Không, Không Sắc Sắc
Khi ta nói "Không", ta chỉ đang nói về Không. Nhưng Sắc cũng không phải là "không không". Ta nói không phải là Không tức là Sắc, không phải là Sắc tức là Không. "Không không" chỉ có nghĩa là Sắc, nhưng không phải. Sắc là chính nó.
"Không không" và "Không sắc" là sự so sánh còn bị ràng buộc trong Sắc và Không, không thể thoát ra được.
Không sắc không không không không sắc
"Không sắc không không không không sắc" thể hiện cảm giác không có Sắc. Đó không phải là Không và không phải là Sắc. Nó vượt ra ngoài ngôn ngữ phân biệt Sắc và Không. Chúng ta sử dụng từ "Không sắc không không không không sắc" để chỉ sự tự tại vô quái ngại của nó. Nó không có trước, không có sau, không có Sắc và không có Không.
Ta bà ha: Trên bờ bên kia
Trong Kinh Bát Nhã, có câu "Yết đế yết đế, ba la yết đế, ba la tăng yết đế, Bồ Đề tát bà ha". Tát bà ha có nghĩa là sang bờ kia, giải thoát. Nhưng nếu ta vẫn nói về bên này và bên kia, vẫn nói về giải thoát và trói buộc, vẫn nói về sinh tử và Niết Bàn, thì chưa thể nói là giải thoát tuyệt đối.
Bằng cách phá vụn "Tát bà ha", không nói về bên này và bên kia, không nói về giải thoát và trói buộc, không nói về sinh tử và Niết Bàn, ta chỉ còn lại "Ta bà ha". Tức là ở ngay hiện tại, không có bên này, không có bên kia, không có bên trước, không có bên sau, không có Sắc và không có Không.
"Không không sắc sắc là Ta bà ha". Trong đó không có "không không", không có "không sắc".
