Bảo tàng sống động về văn hóa
GS Ngô Đức Thịnh, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Bảo tồn văn hóa tínngưỡng Việt Nam cho rằng, lên đồng là một bảo tàng sống động của vănhóa Việt và hoàn toàn xứng đáng được UNESCO công nhận là di sản văn hóathế giới, nhưng bây giờ chưa phải là lúc bởi vẫn chưa có sự đồng thuậntrong nước.
Thực chất, lên đồng là một nghi thức trong hoạt động tín ngưỡng dângian Việt Nam. Đây được coi là nghi thức giao tiếp với thần linh thôngqua các ông đồng, bà đồng. Một số người tin rằng các vị thần linh cóthể nhập hồn vào thân xác các ông đồng, bà đồng nhằm phán truyền, diệttrừ tà ma, chữa bệnh, ban phúc, ban lộc cho các con nhang, đệ tử. Khithần linh giáng nhập thì lúc đó các ông đồng, bà đồng không còn là mìnhnữa mà là hiện thân của vị thần nhập vào họ. Sự thật có đúng như vậykhông cho đến nay khoa học cũng chưa thể chứng minh.
Vậy tại sao một bảo tàng sống động của văn hóa mà lại “chưa được đồngthuận? Rất nhiều ý kiến còn cho rằng đó là hủ tục, là mê tín dị đoan.Nghị định 75/2010/NĐ – CP của Chính phủ cũng quy định các hành vi tổchức hoạt động lên đồng sẽ bị phạt tiền từ 1 – 3 triệu đồng.
Giới thiệu lên đồng ở trường học
Chúng tôi xin bắt đầu việc tìm hiểu những điều kì bí về lên đồng bằngmột sự việc diễn ra công khai và có thật. Ngày 19/12/2010, khoa Văn -Xã hội, trường Đại học Khoa học thuộc Đại học Thái Nguyên đã tổ chứcbuổi học ngoại khóa tìm hiểu tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt. Khôngcó gì đáng nói nếu thầy và trò trường này không đưa nhảy đồng lên sânkhấu.
 |
| Một buổi lên đồng. Ảnh: Tuần Việt Nam |
Nhiều người không đồng tình với việc giá đồng được thực hiện ở một nơikhông phải đền chùa miếu mạo. Họ cho rằng, đó là sự không tôn trọngthần linh, phỉ báng thánh thần. Đồng thời cũng lên án việc một thầygiáo đã “nhập vai” thanh đồng để diễn lại các giá đồng. Họ cho rằng,thanh đồng phải là người có căn, có quả, chứ không thể là một thầy giáokhông có căn quả vào vai thánh thần. Mà nếu thầy giáo có căn, có quảthì lại càng không thể “biểu diễn” ở một sân khấu của trường học nhưvậy được.
Trao đổi với PV, bà Nguyễn Suối Linh, giảng viên khoa Văn – Xã hội,trường Đại học Khoa học thuộc Đại học Thái Nguyên cho biết, khoa Văn -Xã hội đã mời một thanh đồng “xịn”, chứ không phải thầy giáo của khoanày nhảy đồng. Đồng thời cho biết, khi đưa lên sâu khấu để giới thiệucho sinh viên về hoạt động hầu đồng, khoa đã đặt vấn đề tâm linh sangmột bên, không đề cập đến vì nhiều người đặt ra vấn đề là có tin haykhông tin. Nhưng đó không phải là điều cốt lõi. Tin là tin thần thánhcó thể hiểu được tấm lòng của họ chứ không phải họ nghĩ là trong lúc đócó thần thánh nhập vào cô đồng hay không…
Được người nước ngoài yêu thích
Giảng viên Nguyễn Suối Linh cho biết: Nghi lễ hầu đồng có nguồn gốc từđồng bằng sông Hồng nhưng các vị thánh hiển linh trong giá đồng có rấtnhiều những người miền núi. Giá đồng hấp dẫn nhất là các giá nói về cácvị Mẫu miền núi như cô Bé thượng ngàn hay Mẫu Đệ nhị hoặc Bà Chúa ThácBờ. Họ đều là những vị thánh có nguồn gốc miền núi. Trong không gianhầu đồng khoảng cách không gian, miền xuôi miền ngược bị xóa nhòa.
Còn bà Phạm Minh Thái, trưởng khoa Văn – Xã hội của trường giải thíchrằng: Mục đích của buổi học ngoại khóa này là để giúp sinh viên hiểusâu hơn về văn hóa của người Việt. Xưa nay, người ta vẫn thường nghĩ vềviệc nhảy đồng, hầu bóng là “không chính thống”, “mê tín dị đoan”.Nhưng nay, chúng ta cần nhìn thẳng rằng nó là một loại hình nghệ thuậtđặc biệt, chứa đựng rất nhiều các yếu tố nghệ thuật khác. “Nhảy đồng,hầu bóng, thực ra là những nét văn hóa của người Việt trong tín ngưỡngthờ Mẫu, nhằm mục đích cầu mong những điều tốt đẹp”.
| Hầuđồng là một nghi thức trong hoạt động tín ngưỡng dân gian của nhiều dântộc, trong đó có Việt Nam, được Viện Văn hoá nghệ thuật Việt Nam (BộVăn hóa – Thể thao & Du lịch) có ý định đề nghị UNESCO công nhận làdi sản văn hoá phi vật thể nhân loại. |
