Đức Phật, nhân vật có thực đã bị huyễn hoá, thay đổi theo chiều hướng để gây tạo lòng tin về sự trừng phạt đối với cái ác và giang tay đón lấy sư hướng thiện. Tuy nhiên, liệu con đường của Đức Phật có giống như các tôn giáo khác về quyền năng, về sự hướng thượng? Trong những luận sư và học giả, việc phân biệt đâu là thực, đâu là hư cấu trong khối lượng đồ sộ Kinh điển đã gặp nhiều khó khăn. Để giải quyết sự mâu thuẫn này, ngài Long Thọ đã đề xuất Tứ Cú Phân Biệt để đối chiếu dữ liệu.
Triết học Phật giáo và tư tưởng Phật giáo là sản phẩm của hậu thế. Đức Phật chỉ là một nhà đạo đức, nhân văn. Einstein, nhà bác học bậc thầy, cũng tiếp cận giáo lý của Đức Phật và tìm thấy sự giao thoa giữa triết học và luận lý giáo điều. Ông không trở thành một tín đồ thuần thành, mà chỉ sống để sống, biết sống là tu, biết tu là sống. Giáo điều của Đức Phật đã vượt qua các giới hạn và không gian vô tận, trong khi sự ngu xuẩn của con người lại không có giới hạn.
Đức Phật không đi tìm câu trả lời về sự có hay không của một đấng tối cao. Đối với Đức Phật, sự kính ngưỡng và sự tìm kiếm cảm hứng đến từ những luận thuyết trong giáo lý để đạt được sự Giác Ngộ và tư duy kỷ luật tinh thần đã là sự tôn kính tuyệt đối. Đạo của Đức Phật hướng đến 4 chân lý: KHỔ - TẬP - DIỆT - ĐẠO. Tinh thần khoa học của Đức Phật là tinh thần khoa học nhân văn, hoàn toàn khác biệt so với khoa học tâm linh, thần bí hay vật lý lý thuyết. Nếu so sánh với sáng tạo, điều đó là sáng tạo của nghệ thuật vị nhân sinh.
Cả khoa học và đạo Phật đều khao khát tìm kiếm chân lý và sử dụng những tiêu chuẩn mang tính xác thực. Đạo Phật không tìm kiếm như các tôn giáo khác, mà chỉ định hướng vào tam vô lậu học GIỚI - ĐỊNH - TUỆ. Đức Phật không tạo ra một triết học Phật giáo, mà là dẫn dắt chúng sinh vượt thoát khỏi vô thường, khổ, vô ngã, bất tịnh để tiến đến thường, lạc, ngã, tịnh. Đó là một chặng đường dài đầy thử thách gian truân.
Đối với Đức Phật, không có sự phân chia theo khu vực địa lý Nam Tông và Bắc Phái. Đức Phật hướng đến giác ngộ và chữa bệnh, không phân biệt theo vùng miền. Tuy nhiên, hiện nay giác ngộ không đi đến bên bờ giác ngộ và chữa bệnh lại phụ thuộc vào "phước chủ may thầy". Nhưng sức mạnh của cội cây Đức Phật vẫn tồn tại và lớn hơn những gì chúng ta thấy.
Con đường của Đức Phật đích thực là khoa học nhân văn, không phải khoa học tâm linh hay huyền bí. Nếu so sánh với sáng tạo, đó là sáng tạo của nghệ thuật vị nhân sinh. Giáo pháp của Đức Phật đã trải qua nhiều biến đổi và những mâu thuẫn, và điều quan trọng là mỗi người có quyền tự chọn con đường tu tập phù hợp với mình. Đức Phật không tạo ra một tôn giáo, mà thực sự tiếp duyên giáo hoá chúng sinh và dẫn dắt chúng ta vượt qua những khó khăn và giới hạn.
