Ngày nay, thế giới nam giới trở nên yếu đuối, thường thiếu đi một cái "gai góc", sự mạnh mẽ và tinh thần gánh vác trách nhiệm. Trong gia đình, vai trò của mẹ ngày càng trở nên quan trọng hơn, trong khi vai trò của cha thì ít được chú trọng. Việc dạy dỗ con cái thường thiếu đi sự nghiêm khắc và sự yếu đuối không đủ uy nghiêm.
"Nam sinh không được ăn nói khép nép trước con gái" - Đại học Sư Phạm Triết Giang từng đưa ra kiến nghị này. Tuy nhiên, sau một thời gian dài tuyên truyền, kiến nghị này đã thất bại. Trong lịch sử Trung Quốc, có người sưu tầm: "Tới nơi đâu để tìm Cao Thượng Kiện (Takura Ken)? Một Trung Quốc to lớn như vậy mà lại không có nam tử hán." Vậy thì "đại trượng phu" là gì? Hãy cùng tìm hiểu về quá khứ và hiện tại của "đại trượng phu".
Sách Tả truyện đã viết: "Cao nhất là lập Đức, tiếp theo là lập công, sau nữa là lập ngôn, tuy lâu nhưng không bỏ, những điều này gọi là bất hủ". "Tam bất hủ" này chính là tiêu chuẩn cho "đại trượng phu" cổ xưa nhất: Tu được Đức dày, lập được công lớn, lưu lại được lời hay. Nói cách khác, có thành tựu Đức hạnh hay không, có kiến lập được công lao sự nghiệp hay không, có lưu lại được danh ngôn, cách ngôn, văn hay hay không.
Sách Mạnh Tử chép lời Cảnh Xuân nói với Mạnh Tử: "Công Tôn Diễn, Trương Nghi há chẳng phải đại trượng phu sao? Một khi nổi giận thì chư hầu sợ hãi, ở yên thì thiên hạ vô sự". Mạnh Tử đáp: "Điều này sao có thể gọi là đại trượng phu được? Ông chưa học lễ ư? Con trai khi cử hành lễ đội mũ (trưởng thành) thì được cha dạy bảo về phận sự. Con gái khi xuất giá thì được mẹ dạy bảo về phận sự của người vợ, đưa tiễn con gái ra cổng, căn dặn rằng: 'Con về nhà chồng, nhất định phải cung kính, cẩn thận, đừng làm trái ý chồng!' Lấy nết thuận theo làm phép chính, đó là cái đạo làm vợ. Người đại trượng phu thì nên như thế nào? Ở trong đức nhân là chỗ rộng rãi nhất trong thiên hạ, đứng trên đức lễ là chỗ đứng chính đáng nhất trong thiên hạ, đi theo đức nghĩa là con đường to lớn hơn hết trong thiên hạ mà ai cũng phải đi. Lúc đạt được chí làm quan làm tướng thì cùng bách tính thực hiện những đức nhân lễ nghĩa, khi không đạt được chí thì ẩn dật mà tu thân hành đạo kiên trì giữ vững nguyên tắc của mình. Nếu giàu sang phú quý thì chẳng xa hoa dâm dật, gặp cơn nghèo khó chẳng dao động thay đổi tiết tháo. Cho đến uy thế hay vũ lực cũng chẳng làm khuất phục chí khí của mình. Người như thế mới đáng được gọi là bậc đại trượng phu."
Trong đoạn văn trên, "đại trượng phu" được nhắc đến như sau: "Ở trong đức nhân, đứng trong chỗ chính đáng, đắc chí thì giáo hóa dân chúng, khi không đạt được chí thì ẩn dật mà tu thân hành đạo của mình; cho dù đứng trước sự mê hoặc của phú quý, sự túng quẫn của bần hàn, sự đe dọa của uy thế hay vũ lực, cũng không thay đổi". Phần lớn người ta chỉ quan tâm đến "cho dù đứng trước sự mê hoặc của phú quý, sự túng quẫn của bần hàn, sự đe dọa của uy thế hay vũ lực, cũng không thay đổi", ít ai biết về phần trước. "Ở trong đức nhân, đứng trong chỗ chính đáng, đắc chí thì giáo hóa dân chúng, khi không đạt được chí thì ẩn dật mà tu thân hành đạo của mình" mới là tiêu chuẩn chân chính của "đại trượng phu", chỉ rằng ý chí của bậc "đại trượng phu" là phải làm được kiên trì giữ vững tiêu chuẩn không lay động.
Tô Thức (Tô Đông Pha) trong Lưu hầu luận nói: "Người lập nên đại sự thời xưa, nếu không phải là người có tài siêu việt thiên hạ, thì cũng phải là người có ý chí kiên trì nhẫn nại không thay đổi". Chỗ này đề cập đến hai phẩm chất xuất sắc của "đại trượng phu": tài hoa vượt trội và ý chí kiên trì bền bỉ; chỉ có những người như vậy mới có thể đạt được thành công. Trương Lương và Tô Thức đều là những người như vậy, họ vượt qua muôn vàn thử thách như tri âm vượt qua hàng ngàn đời.
Trong bài thơ "Chính khí ca" của Văn Thiên Tường, ý nghĩa của "chính khí" chính là khí chất của "đại trượng phu". Những người mang khí chất này, từ thời cổ cho đến thời nhà Tống, ông đã liệt kê ra những biểu hiện ở nhiều phương diện của nhiều người, đó là "Chính khí", cũng là biểu hiện bề ngoài của khí chất "trượng phu"; tức là cá tính và những thành tựu phi phàm, nam tính và khí chất mạnh mẽ, dũng cảm vượt qua muôn vàn khó khăn trở ngại.
Lý Thanh Chiếu trong "Hạ Nhật" viết: "Sanh đương tác nhân kiệt, Tử diệc vi quỷ hùng. Chí kim tư Hạng Vũ, Bất khẳng quá Giang Đông". Ông cảm thán rằng trong thời buổi mất nhà, người chồng Triệu Minh Thành của bà lại yếu đuối và thiếu tài năng. Do đó, ông viết bài thơ này để tưởng nhớ ông ta. Người đàn ông đáng thương này, không lâu sau, bởi vì lo nghĩ hoảng sợ, cảm thấy hổ thẹn, mắc bệnh nhẹ nhưng đã qua đời. Một người phụ nữ xuất chúng nhưng lại gặp phải một người đàn ông yếu đuối, bà cảm thấy thật đáng tiếc.
Hoa Nhị phu nhân có bài thơ "Thuật quốc vong thi" như sau: "Quân vương thành thượng thụ hàng kỳ, thiếp tại thâm cung na đắc tri? Thập tứ vạn nhân tề giải giáp, canh vô nhất cá thị nam nhi!" Trong bối cảnh mất nước, mười vạn binh lính đã đầu hàng. Đó là lý do tại sao Hoa Nhị phu nhân than thở như vậy. Trong mười vạn người, tại sao "chẳng một ai xứng đáng là nam nhi"?
Với Trung Quốc thì như vậy, bậc "đại trượng phu" ở phương Tây lại được định nghĩa như thế nào?
"Tinh thần quý tộc" - Trữ An Bình đã viết: "Phàm là một thân sĩ quý tộc thực sự, họ đều không coi trọng tiền bạc... Người Anh quốc cho rằng một thân sĩ quý tộc thực sự là một người thực sự cao quý, thẳng thắn, không thiên tư, không sợ khó khăn, thậm chí có thể vì người khác mà hi sinh bản thân, anh ta không chỉ là một người có vinh dự, mà còn là một người có lương tri".
"Tinh thần hiệp sĩ" - Trong tiểu thuyết Đôn Ki-hô-tê của Cervantes có đoạn: "Tôi xin thề sẽ đối xử tốt với kẻ yếu. Tôi xin thề dũng cảm chống lại cường bạo. Tôi xin thề chống lại hết thảy điều sai trái. Tôi xin thề chiến đấu cho những người tay không tấc sắt. Tôi xin thề giúp đỡ bất kỳ người nào yêu cầu tôi giúp đỡ. Tôi xin thề không làm hại bất cứ người phụ nữ nào. Tôi xin thề giúp đỡ các kỵ sĩ anh em của tôi. Tôi xin thề đối đãi chân thành với bạn bè của tôi. Tôi xin thề sẽ ở cạnh người tôi yêu tới chết không thay đổi". Kỵ sĩ ở đây cũng tương đương với hiệp sĩ của Trung Quốc, vốn là những "người luyện võ", nhưng điều mà họ theo đuổi ở trong trái tim mình lại là cao quý.
Tóm lại, "đại trượng phu" cần có tướng mạo cương nghị, theo đuổi những điều phi phàm, đặc biệt có thể xông pha và chịu trách nhiệm. Họ cần có tình yêu và lòng trung thành.
Nguồn: Chánh Kiến
Cùng ghé thăm trang Chánh Kiến để cập nhật thêm nhiều bài viết hữu ích hơn.
Xem thêm: Truyền thuyết dân gian: Thời thượng cổ người dân Hoa Hạ đánh đuổi Cộng Công (3) Mạn đàm Trung y (6): Lấy Trung y làm gương để đột phá những nút thắt trong chữa bệnh
